Hukuki Görüş

HUKUKİ GÖRÜŞ

1. BİRLİK YÖNETMELİĞİNİN İLGİLİ HÜKÜMLERİNİN ANAYASA AYKIRILIK İDDİASI İLE YAPILAN BAŞVURULAR NETİCESİNDE ANAYASA MAHKEMESİ’NİN 22.06.2021 TARİHİNDE RESMİ GAZETEDE YAYIMLANAN İPTAL KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Danıştay 8.Daire Başkanlığı tarafından 5193 sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun’un Ek 1. maddesinin Anayasa’nın 7., 123. ve 135. maddelerine; Geçici 4. maddesinin 3. fıkrasında yer alan “5/1/1956 tarihli ve 6643 sayılı Türk Eczacıları Birliği Kanununun mali ve idari hükümleri ile disipline ilişkin hükümleri kıyasen uygulanır.” ibaresindeki “disipline ilişkin hükümleri kıyasen uygulanır.” kısmının ise, Anayasa’nın 2. ve 38.maddelerine aykırı olduğu kanısına ulaşılması nedeniyle somut norm denetimi hükümleri kapsamında itiraz yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurulmuştu.

Anayasa Mahkemesi tarafından 2020/80E.ve 2021/34K.sayılı dosyasında ele alınan itiraz dosyası neticesinde 29.04.2021 tarihinde verilen ve 22.06.2021 tarihinde Resmi Gazetede yayımlanan kararda başvurulan normlar yönünden iptal kararları verilmiştir.

Söze konu iptal edilen normlar ve konu hakkında değerlendirmeler aşağıda belirtilmiştir:

1.1. 5193 Sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun Ek Madde 1- (Ek: 28/11/2017-7061/80 md.):

“Bu Kanuna tâbi meslek mensupları; mesleki faaliyetlerini geliştirip kolaylaştırmak, meslektaşlar arasında yardımlaşma ve iş birliğini temin etmek ve mesleki ahlâk ve disiplini tesis edip korumak üzere, kamu kurumu niteliğindeki optisyen-gözlükçüler odaları ve Türk Optisyen Gözlükçüler Birliğini teşkil ederler.

Odalar ile Birliğin teşkili, bunların yurt içindeki ve yurt dışındaki faaliyetleri, organları, organların görevleri, toplantıları, karar alış usulleri, gelirleri, giderleri, seçimi, seçilme yeterlilikleri, seçimlerin yapılış usulü, fesih, tasfiye ve iptale ilişkin hususlar, mesleki sicil, hizmet bedellerinin ve aidatların tespiti, disiplin cezaları ile infaz ediliş usulleri, odalar ve Birlik ile ilgili diğer iş ve işlemlere ilişkin yönetmelik hazırlanır, Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alındıktan sonra Resmî Gazete’de yayımlanır.” denilmektedir.

Anayasa Mahkemesi’nde bu hükmün ikinci fıkrası kapsamında “Odalar ile Birliğin teşkili, bunların yurt içindeki ve yurt dışındaki faaliyetleri, organları, organların görevleri, toplantıları, karar alış usulleri, gelirleri, giderleri, seçimi, seçilme yeterlilikleri, seçimlerin yapılış usulü, fesih, tasfiye ve iptale ilişkin hususlar, mesleki sicil, hizmet bedellerinin ve aidatların tespiti, disiplin cezaları ile infaz ediliş usulleri, odalar ve Birlik ile ilgili diğer iş ve işlemlere ilişkin yönetmelik hazırlanır” bölümünün kurulan Türk Optisyen-Gözlükçüler Birliği’ne bırakılması yasama yetkisinin devredilemez olduğunu belirleyen Anayasa’nın 7. Maddesine aykırı olması; Anayasa’nın 135.maddesi kapsamında “kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve üst kuruluşları, belli bir mesleğe mensup olanların müşterek ihtiyaçlarını karşılamak, meslekî faaliyetlerini kolaylaştırmak, mesleğin genel menfaatlere uygun olarak gelişmesini sağlamak, meslek mensuplarının birbirleri ile ve halk ile olan ilişkilerinde dürüstlüğü ve güveni hâkim kılmak üzere meslek disiplini ve ahlâkını korumak maksadı ile kanunla kurulan ve organları kendi üyeleri tarafından kanunda gösterilen usullere göre yargı gözetimi altında, gizli oyla seçilen kamu tüzel kişilikleridir.” hükmüne aykırı olması ve ÖZELLİKLE KANUNLA TEŞKİL OLUNMAMIŞ olması nedeniyle “Sağlık Bakanlığının uygun görüşü alındıktan sonra Resmî Gazete’de yayımlanır.” bölümünün ise uygulama imkanı kalmaması nedeniyle İPTALİNE KARAR VERMİŞTİR.

Türk Optisyen-Gözlükçüler Birliği’nin kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olarak kurulması öngörülmüş ise de birliğin ve odaların kuruluşunda izlenmesi gereken hukuki prosedür hakkında herhangi bir düzenlemeye gerçekten de yer verilmemiştir.

Bununla birlikte; iptal edilen bu hüküm yönünden ayrıca bir yürürlük tarihi öngörülmediğinden 22.06.2021 tarihinden itibaren söz konusu geleceğe etkili olarak iptal edilmiştir.

5193 Sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun Ek Madde 1’in Anayasa Mahkemesi tarafından verilecek kararla iptal edilmesiyle Anayasa’nın 153.maddesine göre “Anayasa Mahkemesi kararlarının geriye yürümezliği ilkesi ve kazanılmış hak gerekçesi” kapsamında kazanılmış hak ve statüler mahfuz kalmak kaydıyla;

* Odalar ve Birliğin yurt içindeki ve yurt dışındaki faaliyetleri, organları, organların görevleri, toplantıları, karar alış usulleri, gelirleri, giderleri, seçimi, seçilme yeterlilikleri, seçimlerin yapılış usulü, fesih, tasfiye ve iptale ilişkin hususlar, mesleki sicil, hizmet bedellerinin ve aidatların tespiti, disiplin cezaları ile infaz ediliş usulleri,

*Odalar ve Birlik ile ilgili diğer iş ve işlemlere ilişkin yönetmelik hazırlanır.

Konularında işlem tesis edemeyecek olan odalar ve birlik gerçeği ile karşı karşıya kalınmıştır.

Bu, hiç şüphesiz ki kanunun uygulanmasında bir boşluk yaratmakla birlikte söz konusu düzenlemenin bizatihi kanun koyucu tarafından çıkarılması gerekmektedir.

1.2. Bir diğer itiraz başvurusuna konu olan 5193 Sayılı Optisyenlik Hakkında Kanun Geçici 4. maddenin 3. Fıkrasında:

 “Birlik Merkez Yönetim Kurulu, seçimden itibaren bir ay içinde toplanarak odalar ile Birliğin yurt içindeki ve yurt dışındaki faaliyetleri, organları, görevleri, toplantıları, karar alış usulleri, gelirleri, giderleri, organlar için seçim, seçilme yeterliliği, seçimlerin yapılış usulü, mesleki sicil, hizmet bedellerinin ve aidatın tespiti, disiplin cezaları ile infaz ediliş usulü, odalar ve Birlik ile ilgili diğer iş ve işlemlerle ilgili yönetmelikleri hazırlar.” denilmek suretiyle aynı kanunun Ek 1. Maddesinin 2. Fıkrasında belirlenen konularda yönetmelikleri hazırlama görevi verilmiş, devamında ise “25 /1/ 1956 tarihli ve 6643 Sayılı Türk Eczacıları Birliği Kanununun mali ve idari hükümleri ile disipline ilişkin hükümleri kıyasen uygulanır.” hükmüne yer verilmek suretiyle hazırlanacak yönetmeliğin de süreci ortaya konulmuştur.

Burada; Anayasa Mahkemesi, Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 43.maddesinin 4.fıkrası gereğince;

*“Birlik Merkez Yönetim Kurulu, seçimden itibaren bir ay içinde toplanarak odalar ile Birliğin yurt içindeki ve yurt dışındaki faaliyetleri, organları, görevleri, toplantıları, karar alış usulleri, gelirleri, giderleri, organlar için seçim, seçilme yeterliliği, seçimlerin yapılış usulü, mesleki sicil, hizmet bedellerinin ve aidatın tespiti, disiplin cezaları ile infaz ediliş usulü, odalar ve Birlik ile ilgili diğer iş ve işlemlerle ilgili yönetmelikleri hazırlar.” birinci cümlesini iptal etmiştir.

Bu bölümün iptali ile birlik merkez yönetim kurulu artık yukarıda bahsedilen konularda bir yönetmelik hazırlaması mümkün olamayacaktır.

Bununla birlikte; “25/1/1956 tarihli ve 6643 sayılı Türk Eczacıları Birliği Kanununun mali ve idari hükümleri ile disipline ilişkin hükümleri kıyasen uygulanır.” Maddesinin “disipline ilişkin hükümleri” bölümünün de iptaline karar verilmiştir. Ancak; Anayasa Mahkemesi bu hükmün yürürlük tarihi bakımından bir süre öngörerek 22.06.2021 tarihinden itibaren dokuz ay sonra yani 22.03.2022 tarihinde yürürlüğe girmesine karar vermiştir. Dolayısıyla 22.03.2022 tarihinden itibaren Odalar ile Birliğin disiplini ilgilendiren herhangi bir konuda işlem tesis etmesi hukuken olanaksız hale gelecektir. Söz gelimi, hiçbir meslek mensubuna disiplin cezası tesis edemeyecektir.

2- ANAYASA MAHKEMESİNE YAPILAN İTİRAZ BAŞVURULARINA KAYNAKLIK EDEN DANIŞTAY SEKİZİNCİ DAİRESİNDE GÖRÜLEN DAVALARA ETKİSİ:

2.1 Bu dairede görülen dava konularından olan 10 Mart 2020 tarihinden yayınlanan Birlik Yönetmeliğinde değişiklik yapılmasına dair yönetmeliğin tümünün iptali konulu davada Anayasa Mahkemesi tarafından yukarıda bahsedilen hususlarda iptal kararlarının verildiğinden bu davada talep edilen aşağıdaki hususların da Danıştay tarafından iptaline karar verilmesi beklenmektedir:

Birlik Yönetmeliğinin;  

* 6. maddesine eklenen “Eczacılığı ve gözlükçülüğü birlikte yapmalarından dolayı 5 inci maddenin ikinci fıkrasında odaya kaydı öngörülenlerden eczacılar odasına kayıtlı bulunanlar, giriş aidatı ödemeksizin yıllık aidatın dörtte birini öderler.”

* 8. maddesine eklenen “(12) Odaya kaydolmayı gerektiren meslekî faaliyetlerini herhangi bir sebepten dolayı bırakmış olanların talepleri hâlinde, yıllık aidat ödeme mecburiyeti ile seçme ve seçilme hakkı olmaksızın üyelik kayıtları devam eder.”

* 12. maddesine eklenen “ve gerekli görülmesi hâlinde ödenecek Yardımlaşma Sandığı aidatının miktarını”

* 15. maddesine eklenen “Merkez Yönetim Kurulu; % 25 oranının, 175’e kadar üyesi olan odalar için % 50 olarak ve 175’den 300’e kadar üyesi olan odalar için % 35 olarak uygulanmasına karar verebilir.”

* Meslek Kanununun geçici 4 üncü maddesinin beşinci fıkrasında belirtilen süre içinde odaya kaydını yaptırmış bulunanlardan odaya üyeliği devam edenlerin 2020 yılına ilişkin yıllık aidatlarını ödemeleri için son tarih 31/7/2020’dir.”

2.2. Birlik Yönetmeliği’nin tümden iptalinin istendiği bir başka dava dosyasında da aynı dairede görülen başka dava dosyalarında başvurulmuş ve bu dosyada henüz bir karar verilmemiş olunduğundan Anayasa Mahkemesi’nin yukarıda bahsedilen hususlarda iptal kararı vermesi ile kanun maddelerinden arta kalan kanun ve yönetmelik maddeleri ile fiili işlem tesis etme gücü odaların ve birliğin elinden alınacağından dolayı bu dava dosyasında da Birlik Yönetmeliğinin tümden iptaline karar verilebilmesi beklenmektedir.

2.3. Birlik yönetmeliğinin bir başka dosyada aidat oranlarının belirlenmesi hususlarını ihtiva eden 51/1/a ve 51/1/b maddelerinin de iptaline karar verilmesi beklenmektedir.

Danıştay 8.Dairesi tarafından Anayasa Mahkemesine yapılan itiraz başvuruları sonucunda iptal kararı verilmesi ile ilgili yönetmelik maddelerince mevcut durumda Türk Optisyen-Gözlükçüler Birliğinin fiili işlem tesis etme gücü hukuki meşruiyetini kaybetmiş olup kanun koyucu bu konuda bir yasa çıkarana kadar Sağlık Bakanlığı idari vesayet makamı olarak ek bir bakanlık yönetmeliğiyle düzenleyici hükümler çıkarabilme yetkisini haiz olmasına rağmen uygulamada görülen işlem olarak konunun askıya alınması hukuki güvenlik ilkesi bağlamında yerinde bir adım olacağı geçmişte de benzer konularda değerlendirilmiştir.

Av.Suat ŞİMŞEK