HAYATI FAAL YAŞAMAK BEYNİ KORUYOR

İlerleyen yaşla beraber her normal insanın organları ve kasları hacimsel olarak küçülüyor, beyin de bu gidişattan payını alıyor.

Bunun bir neticesi olarak da 75 sene yaşayan bir kişinin beyin hacmi yüzde 15 ile 20’ye yakın küçülme gösteriyor. Bu durum, tıp dilinde beyin atrofisi olarak adlandırılıyor. Beyinde küçülmenin en önemli belirtisi “yaşa bağlı unutkanlık”. Yaş ilerledikçe insanların bir miktar unutkan olması tabii sayılabilir, lâkin ilerleyen yaşla birlikte görülme sıklığı da artan alzheimer hastalığındaki unutkanlık çok farklı özellikler gösteriyor.

Alzheimer, unutkanlıkla başlayan bir hastalık ancak her unutkanlık alzheimer mânâsına gelmiyor. Beyin ne kadar aktif tutulursa alzheimer riski o kadar azalıyor.

Hâfıza, öğrenilen her faaliyetin önce kaydedilmesi, sonra uzun sürelerle hâfızadan çağrılmasını sağlayan bir beyin kaabiliyetidir. Yakın, orta ve uzak diye üç hafıza türü mevcut. “Yakın bellek dakikalarla, orta bellek günlerle, uzak bellek ise senelerle ifade ediliyor.

“Beyinde her hâfıza türünden sorumlu farklı anatomik sahalar mevcuttur. Bilhassa alzheimer hastalığında ilk olarak yakın bellek zayıflar. Hastanın yakınmaları öncelikle yakın bellekle alâkalıdır. En eski ve en güçlü kaydedilen bilgiler, şayet alzheimer veya benzeri bir hastalık yoksa hayatın son dakikasına kadar saklanabilir. Beyin dinamik ve değişken bir organdır.

Yeni elde edilen bilgiler eski bilgilerle ilişkilendirilerek saklanır. En eski bilgiler sürekli başka bilgilerle ilişkilendirildiği için en kalıcı en eski bellekte yer alırlar. Mesela anne kavramı böyle bir kavramdır. Dolayısıyla tekrarlamak ve eski bilgilerle yeni yetilerle geliştirmek bellek için güçlendirmek adına çok yararlıdır.”

STRES HAFIZA SIKINTILARINA SEBEP OLABİLİR

Stres insan beynini yeni bilgilere kapatan en güçlü uyarandır. Stres ânında faal olan organizmanın korunma dürtüsü ve buna bağlı yükselen adrenalin seviyesi yeni kayıt sistemlerini adeta kapatır. Buna en iyi örnek âni yaşanan korku ya da üzüntülerin detaylarının sonradan hiç hatırlanamamasıdır.

YAKIN HÂFIZA KUSURLARI DAHA RİSKLİ

Peki, bazı insanların hâfızası neden daha kuvvetli? Yakın bellek ve kayıt merkezi hipokampustur. Sağ ve sol beyin derinliklerinde yer alan bu bölge bütün kayıt ve yakın hâfızadan sorumlu işleri üstlenir. Bu yapıların genetik olarak çok gelişmiş kişilerde çok hızlı öğrenme ve yakın bellek kapasitesindeki artış dikkat çekicidir. Alzheimer hastalığında ilk tutulan bu yapı nedeniyle hızla yakın bellek kusurları gelişir ve öğrenme güçleşir.”

BESLENME ŞEKLİ HAFIZA KUVVETLENDİRMEDE ETKİLİ Mİ?

Beynin, bilhassa hafızayı kuvvetlendirici gıdalar bakımından kanıtlanmış bir listeye sahip olmadığını vurgulayan Şahiner, dengeli ve Akdeniz tipi bir diyetin tüm organlarda olduğu gibi beyin için de yaşamsal önem taşıdığının altını çiziyor. Şahiner, özellikle deniz ve deniz ürünlerinin ve Omega 3 tipi yağ asitleri içiren diyetlerin, çok iyi kanıtlanmamakla beraber bellek için daha yararlı gibi gözüktüğüne dikkat çekiyor.

DURGUN BİR HAYAT ALZHEİMER’I BAŞLATABİLİR

Her yaşlanan bireyde Alzheimer görülecek diye bir kâidenin yoktur. Lakin hastalık çoğu zaman ileri yaşlarda başlıyor. Aktif hayat alzheimer riskini düşürüyor. Ancak genetik olarak yatkın olmayan ve beyin için zarar oluşturabilecek bir çevrede yaşamayan bir insanın alzheimer’a yakalanması söz konusu olamaz. Beyni ne kadar faal tutarsak alzheimer tehlikesinden o kadar uzaklaşırız. Her türlü zihnî ve fizikî egzersizin beyinde yeni devreler teşkil ettiğini biliyoruz. Her yeni devre de hâfızayı kuvvetlendiren bir katkıdır. Kısacası her türlü hareketliliğin faydası vardır. Hareketliliği sayıca çeşitlendirmek çok daha faydalıdır.

En tehlikeli hâl, erken yaşta durgun ve sakin bir hayata geçmektir. Bu sebeple hafızanızı kuvvetlendirmek için koşun, yürüyün, oynayın, bulmaca çözün, televizyon seyredin, faaliyet sayısını çeşitlendirin.