Osmanlıda Gözlükçülük

Osmanlı padişahları denilince genellikle gözümüzün önüne gürleyen ve savaş meydanlarında kılıcını çekip cengaverlik yapan siyasi-askeri liderler gelir.

Oysa gayet tabiidir ki, onların da her insan gibi duygusal-estetik bir hayatları vardı.

Yeni icatlara, iki yüz yılı aşkın bir süre Doğu’da hiç kimse en ufak bir ilgi göstermedi. Tek istisna, Fatih Sultan Mehmed’tir. Fatih Sultan Mehmet, Venedik senyöründen 1477’deki barış antlaşmasından sonra kendisine gözlük yapma yeteneği olan bir cam ustası, çalar saat yapabilecek bir saat ustası ve iyi bir ressam göndermesini istedi.

Söz konusu ressam Gentile Bellini’ydi. Onu ünlü Fatih portresinden biliyoruz ama diğer iki ustanın adları bilinmiyor. Fatih’ten sonra üçüncü Padişah olan Kanuni Sultan Süleyman’ın değerli sanat eserlerine olan sevgisi, Venedikli zanaatkârlar için çok önemliydi. Beğeneceği kadar güzel bir şeyi satın alacağı kesindi.

Marino Sanudo 2 Ekim 1531’de Venedik’te, içinde bir saat bulunan altın bir yüzük gördü. Minicik boyutuna karşın saat mükemmel çalışır durumdaydı, zamanı gösteriyor ve saat başlarında çalıyordu.

Bu saatin Kanuni Sultan Süleyman tarafından satın alındığını ve saati yapanın, Vicenzalı Giorgio (Capobianco) olduğunu bir mektuptan öğreniyoruz.

VI. VAHDETTİN Gözlük kullanan ilk ve tek Osmanlı padişahıdır.

Osmanlı’da gözlükçülük, gayri Müslim tebaa tarafından eczacılık, saatçilik, kuyumculuk, aktarlık gibi mesleklerle Kanun’a tabi olmadan icra edilen bir yan uğraş konumundaydı. Kurtuluş Savaşı sonrası Cumhuriyet’in ilanından sonra 1923 ile 1940 yılları arasında yapılan önemli reformların içerisinde gözlükçülük mesleği de ihmal edilmemiştir.

İkinci Dünya Savaşı’nın büyük sıkıntılarının yaşandığı yıllarda, yaklaşık 18 milyon ülke nüfusuna çok kısıtlı imkanlar ile ithal edilen az miktarda gözlüğün satıldığı sınırlı sayıda gözlükçü dükkanı hizmet vermekteydi.

Türkiye’de gözlükçülük, 1940 tarihli, 3958 Sayılı Kanun ile yasal bir meslek kimliğini kazanmıştır. Osmanlı’nın değişik kültür ortamından gelen meslek ustalarının, Cumhuriyet Dönemi’nde de gözlükçülük dalında devam ettiğini görmekteyiz.

Önceleri İstanbul’da Eminönü ve Karaköy’de ve Anadolu’nun birkaç şehrinde bazı saatçi ve eczanelerde “Pince Au Nez” veya “Ront” tipinde Avrupa menşeli çok az miktarda bulundurulurdu.

1941 yılından sonra Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti’nce düzenlenen kurslar sonucu, edinilen ruhsatnameler ile, mesleki uygulama yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu dönemde, mesleğin gelişimi açısından, her firmanın bir okul olduğunu görmekteyiz.

Gelişen toplum düzeyinin gereği gözlük talebinin artmasına paralel olarak yeni perakende firmalar kurulmaya başlamış ve her kesimi tamamen ithalata dayalı sektörde gözlük cam ve çerçeve toptan satıcıları oluşmuştur.

Bu toptancı-ithalatçı firmalar 1945-1955 arası İstanbul’da Sultanhamam, Sirkeci ve Eminönü’nde kümelenmiştir.

Bu firmalardan önde gelenlerden bazıları, Sultanhamam Havuzluhan’da LigorAnestidis, yine Sultanhamam Camcıbaşı Han Pipo Pazarı kurucusu Yervan Ütücüyan ve bu aileden Yegiya Ütücüyan, Vade Ütücüyan, kurucusu Yordan Eumopulidis olan Faros firması halen Kuzikoğlu Ailesindedir.

Eminönü Celal Bey Han’da Juan Saragossi, Sava Savaidis, Yorgi T. Pangiris, Sirkeci’de Essel Gözlük Deposu, Aristodimos Emmanoilidis’in Ariko Zeiss Firması, Sirkeci Nafız Bey Han’da Kiryako, Toma Sifiropulos Kardeşler gözlük Cam ve Çerçeve Depoları’dır.