Kontakt Lens Solüsyonlarındaki Gizli Tehlike

Sağlık Bakanlığı, piyasada satılmakta olan kozmetik ürünler ve tıbbi cihazlarla ilgili olarak yaptığı denetimlerin sonuçları

Sonuçlara göre, çeşitli firmalar tarafından piyasaya sunulan 37 ürünün sağlık açısından güvenilir olmadığı bildirildi. Ayrıca 66 ürünün de teknik düzenlemeye aykırı olduğu ortaya çıktı.

Tıbbi malzemeler arasında yer alan güvenilirliği olmayan, standartlara uygun olarak üretilmemiş lens solüsyonlarının göz sağlığına zararlarını araştırdık.

Araştırma çalışmamızda; Prof. Dr. Levent Alimgil, Doç. Dr.Yusuf Durlu, Doç. Dr. Ümit Beden, Yard. Doç. Dr. Muhsin Altunsoy, Op. Dr. Cüneyt Karaarslan, Op. Dr. Turhan Soylu, Op. Dr. Şennur Haberal Kalender, Op. Dr. Mehmet Tahir Şam, Op.Dr. İnci Kocave Op. Dr. Melek Kırcalı’ya göz sağlığını yakından ilgilendiren bu ürünlerin sağlığa zararlarını ve ürün seçiminde ve kullanımında dikkat edilmesi gerekenleri sorduk.

Steril ortamlarda üretilmeyen kontakt lens solüsyonları gözde körlüğe kadar gidebilecek çeşitli tahribatlara yol açtığını kaydeden uzmanlar, tüm tıbbi ürünlerin standartlara uygun olarak üretilmesinin denetlenmesi gerektiğini belirtiyorlar.

Uzmanlar, kontakt lens solüsyonlarının kullanımında da hijyen koşullara dikkat edilmesini öneriyorlar.

On uzman hekime yönelttiğimiz sorular ve yanıtlarını yayınlıyoruz:

“GÖRME KAYIPLARINA NEDEN OLABİLECEK İLTİHAPLANMALAR GÖRÜLEBİLİR”

Prof. Dr. Levent Alimgil

. Sağlık Bakanlığı’ nın açıkladığı güvenilir olmayan tıbbi ürünler arasında yer alan lens solüsyonu göze nasıl zarar verirler?
“Kontakt lens solüsyonları sterilitelerini etkileyecek ortamlarda hazırlanır, saklanır veya son kullanma tarihleri gözetilmeksizin kullanılırlarsa gözde görme kaybına yol açabilecek iltihaplanmalara yol açabilirler.

“EN KORKULAN ENFEKSİYON KERATİT VE ENDOFTALMİ”

. Bu ürünler gözde enfeksiyona neden olur mu? Solüsyonlar ve göz pedini ayrı ayrı değerlendirecek olursak göze zararı nedir?
“Evet enfeksiyona neden olurlar. En korkulan enfeksiyonlar keratit ve endoftalmidir. Bu iki hastalıkta görme kaybına yol açabilecek ciddiyettedir.”

“ÜRETİM, DEPOLAMA VE DAĞITIM SÜREÇLERİ DENETLENMELİ”

. Sözü geçen ürünlerin standartlara uygun üretilmesi nasıl sağlanabilir?
“Ülkemizde bu ürünlerin üretim sürecinin denetlenip denetlenmediğini, bir üretim standardı olup olmadığını bilmiyorum. Ancak göz sağlığını bu oranda tehdit edebilecek ürünlerin üretim, depolama ve dağıtım süreçlerinin çok sıkı bir şekilde denetlenmesi gerektiğini düşünüyorum.”

“UYGUN OLMAYAN GÖZ PEDLERİ KÖRLÜK NEDENİ”

Doç. Dr.Yusuf Durlu 

. Steril olmayan ortamlarda sağlık koşullarına uyulmadan üretilen kontakt lens sölüsyonları ve göz pedleri gözde enfeksiyona neden olur mu?

“Lens solüsyonları içerebilecekleri bakteri, mantar, klamidya ve virüsleri bulaştırarak gözün kornea, konjonktiva, kapak ve gözyaşı bezlerine ve hatta tüm göz küresine ve göz çevresi dokularına zarar vererek göz içi iltihabına, gözün kaybına ve körlüğe yol açabilir. Lens solüsyonlarının kimyasal içeriği kontakt lens ve göze uygun değilse her ikisine de zarar verebilir. Kontakt lensin bozulmasına yol açar, bu da görme kalitesini düşürür. Gözde ise kimyasal keratit ve keratokonjonktivit yapabilir.

Ameliyat sonrası kullanılan göz pedleri uygun olmayan koşullarda üretilmişler ise gözde enfeksiyona neden olabilir ve körlüğe yol açabilir.”

. Standartlara uygun olmayan ürünlerle ilgili ne gibi tedbirler alınabilir?
“Sağlık Bakanlığı bu ürünlerin zararlı olduğunu saptamış ve yasaklamıştır. Olay hukuki boyut (maddi tazminat ve cezai sorumluluk) içermektedir.”

“SOLÜSYON İÇERİĞİNDEKİ TÜM SORUNLAR GÖZ YÜZEYİ VE KORNEAYI ETKİLER”

Doç. Dr. Ümit Beden

. Kontakt lens solüsyonları, standartlara uygun üretilmediğinde gözde ne gibi tahribatlara neden olur?
“Göz temizliği ve kontakt lens için kullanılan tüm ürünler, göz ve çevresinde oldukça ciddi problemlere neden olabilirler. Steril olmadığı halde üzerinde steril ibaresi bulunan göz pedlerinin kullanılması, göz enfeksiyonlarına neden olabilir. Göz ve çevresindeki enfeksiyonlar, kontrol altına alınamaması halinde, önemli görme sorunlarına neden olabilirler.

Ayrıca, uygun olmadığı halde, üzerinde CE damgası bulunan kontakt lens solüsyonları da oldukça önemli problemlere neden olabilir. Solüsyonların kurallarına uygun hazırlanmaması durumunda, göz yüzeyinde tahriş, alerji ve önemli kornea enfeksiyonlarına neden olabilirler. Lens solüsyonları lens bakımı için kullanılan solüsyonlardır ve bu solüsyonda bekletilen lensler, kornea üzerine takılırlar. Bu nedenle, solüsyon içeriğindeki tüm sorunlar, direkt olarak göz yüzeyini ve korneayı etkilerler. Kornea üzerinde oluşabilen her türlü tahriş, kimyasal yanık ve enfeksiyonlar ise potansiyel olarak kalıcı görme kaybına neden olabilecek problemlerdir. Bu nedenlerle, uygunsuz olarak üretilen güvensiz ürünlerin kullanımı, göz sağlığı açısından oldukça risklidir.”

“ÜRÜNLER, ASGARİ OLARAK TEMİZ OLMALI VE ENFEKSİYONA YOL AÇABİLECEK MİKROPLARI İÇERMEMELİDİRLER”

Yrd. Doç Dr Muhsin Altunsoy 

. Lens solüsyonları hangi amaçlarla kullanılır, neden steril olmaları gerekir?
“Lens solüsyonları gözle temas halinde olan kontakt lensleri temizlediği ve lensler bu solüsyonların içerisinde korunduğu için, steril olmamaları düşünülemez. Göz pedleri de, lens solüsyonu kadar çok ciddi olmasa da steril olmaları gerekir.

Lens solüsyonları temizleme, durulama ve sterilizasyon amaçlı olarak kullanılır. Piyasada serum fizyolojik içerikli, sadece lens temizleyici, hidrojen peroksit ihtiva eden ve çok amaçlı kullanılanlar olmak üzere farklı özelliklerde lens solüsyonları var.

Örneğin serum fizyolojik içerikli solüsyonlar sadece durulama için kullanabilir. Hidrojen peroksik içeren ürünler, her üç amaç için de kullanılabilir ama bazı ürünlerde lenslerin, temizlenme ve bekletilmeleri sonrası serum fizyolojik ile durulanmaları gerekebilir. Tüm bu ürünlerin asgari olarak temiz olmaları ve enfeksiyona yol açabilecek mikropları içermemeleri gerekir.”

“ÜRÜNLERİN ALERJİK REAKSİYONA NEDEN OLMAMASI GEREKİR”

. Güvenilirliği olmayan ürünler göze ve göz kapağına hangi yolla zarar verir?
“Lens solüsyonu bakteri, virüs, parazit ya da mantar içerir ya da bunların üremesine uygun ortam sağlar ise, bu mikroplar kontakt lens üzerine yerleşerek veya taşınarak göz yüzeyinde çok ciddi sorunlara yol açabilir. Bu sorunlar arasında konjoktivit, keratit olarak bilinen saydam tabakanın enfeksiyonu sayılabilir. Keratite bağlı ciddi göz ve görme kaybı gelişebilir.

Göz pedleri kapakların üstüne yerleştirilir. Genellikle göz ameliyatları sonrası, göz tembelliğinde bir gözü kapama amaçlı ve göz yüzeyinde olan bir açıklığın tedavisinde kullanılır. Bu ürünlerin steril olmaması komşuluk yolu ile kapak içi ve göz yapılarında teorik olarak enfeksiyon kaynağı olabilir.

Enfeksiyona ek olarak ürünlerin, göz ve kapaklar üzerinde alerjik ve kimyasal reaksiyonlara da neden olmaması gerekir.”

“ÜRÜNLERİN KULLANIMINA BAĞLI ÇAPAKLANMA, AĞRI GİBİ ŞİKAYETLERDE UZMANA BAŞVURULMALI”

. Ürün, göze zarar verdiğinde ilk belirtileri nelerdir? Bu belirtiler ortaya çıktığında ne yapılmalıdır?
“Öncelikle standartları karşılamayan ürünler herhangi bir şekilde pazarlanmamalı ve piyasaya sunulmamalıdır. Kullanıcıların bu konuda bilinçli olmaları gerekir. Merdiven altı üretim olarak bilinen gerekli yeterlilikleri sağlamayan ürünlerden uzak durulmalı. Özellikle kontakt lens solüsyonlarında bu durumun çok daha önemli olduğu bilinmelidir. Bu ürünlerin kullanımı sonrası gözlerde çapaklanma, ağrı, ışık hassasiyeti gibi durumlarda vakit kaybetmeden göz doktoruna muayene olunmalıdır.”

“KONTAKT LENSLER TAKILIP ÇIKARILMADAN ÖNCE ELLER YIKANMALIDIR”

Op. Dr. Turhan SOYLU 

. Kontakt lens solüsyonları kullanılırken nelere dikkat edilmelidir?

“Steril olmayan kontakt lens solüsyonları gözde ciddi enfeksiyonlara yol açabilir. Lens solüsyonlarının göze verdiği zarar, çoğunlukla lens kullanıcılarının hijyen kurallarına uymamasıyla ilgilidir. Kontakt lens kullanıcılarının lenslerini takıp çıkarırken ellerini yıkamamaları, kontakt lens solüsyonunu her gün değiştirmemeleri, lens kaplarını musluk suyuyla yıkamaları ve temiz tutmamaları sonucunda gözde enfeksiyonlar ortaya çıkar. Solüsyon kullanıldıktan sonra şişenin kapağının hemen kapatılması gerekir, solüsyonun şişesinin ağız kısmının herhangi bir yerle teması lens solüsyonunun enfekte olmasına neden olabilir. Dolayısı ile bu solüsyonu kullanan kişinin gözünde de enfeksiyon gelişebilir.

Bazen yasa dışı olarak steril olmayan koşullarda üretilen sahte lens solüsyonlarıyla da enfeksiyon oluşabilir. 2005-2006 yıllarında, ABD ve Güneydoğu Asya’da çok bilinen bir firmanın ürettiği lens solüsyonlarını kullanan kişilerin gözlerinde fusarium keratiti (mantar enfeksiyonu) gelişmiş ve firma o serideki solüsyonları piyasadan toplatmıştı. Lens solüsyonlarına bağlı gözde gelişen enfeksiyonlar bakterilerle, mantarlarla veya tek hücreli canlılarla (amiplerle) oluşabilir. Gözde akantomoeba keratitini oluşturan amip suda (musluk suyu, deniz suyu), toprakta, tabiatta serbest olarak bulunan bir canlıdır. Gözün saydam tabakasında (kornea) görme kaybına kadar gidebilen ciddi bir enfeksiyona yol açabilir. Bu yüzden lens kullanıcılarının kontakt lens takıp çıkarırken ellerinin ıslak olmaması, lensle havuza, denize girmemesi göz önünde tutulması gereken önemli noktalardır.”

“SIKI DENETİMLER YAPILMALI”

. Bu ürünlerin standartlara uygun üretilmemesinin sağlanması için neler yapılmalıdır?
“Lens solüsyonlarının ve göz pedlerinin ilgili yasa ve yönetmeliklere uygun olarak steril şartlarda üretilmesi gerekir. Bunlara uyulmaması doğrudan halkın göz sağlığını tehdit eder. İlgili sağlık müdürlükleri ve Sağlık Bakanlığı yetkilileri tarafından sıkı denetimlerin yapılması ve yasalara uymayanlara ağır yaptırımların uygulanması halk sağlığının korunması yönünden çok önem taşımaktadır.”

“LENS SOLÜSYONLARI, KONTAKT LENSLERİN DEZENFEKSİYONUNU DA SAĞLAMALIDIR”

Op. Dr. Mehmet Tahir Şam

. Steril koşullarda üretilmeyen lens solüsyonlarının kontakt lensler üzerinde de olumsuz etkisi var mıdır? Solüsyonun lensi enfekte etmesi ve lensin de göze zarar vermesi gibi bir zincirden söz edilebilir mi?
“Üretim ve kullanım koşullarında dikkatli olunmazsa enfeksiyon kaynağı olabilirler. Lens solüsyonlarının üretimi çok hassas bir konudur. Bu solüsyonlar kullanılan kontakt lenslerin dezenfeksiyonunu da sağlamalıdır. Aynı zamanda lens üzerinde oluşabilecek protein birikintilerini temizleme görevi vardır.

Göz pedlerinin ise göz salgıları ve sıvıları iyi şekilde çekip hapsetmeleri ve bakteri çoğalmasına izin vermemesi gerekir. Aksi halde göz sağlığına risk oluşturabilecek enfeksiyon kaynağı olabilirler.”

“LENS SOLÜSYONLARI, TÜM MİKROORGANİZMALARIN ÜREMESİNİ ENGELLEYECEK KOŞULLARDA ÜRETİLMELİDİR”

Op. Dr. İnci Koca

. Kontakt lens solüsyonlarının üretiminde hangi koşulların sağlanması gerekir?
“Steril koşullarda üretilmeyen ürünler göze zarar verebilir. Lens solüsyonlarının tüm mikroorganizmaların üremesini engelleyecek ve bu işlemi yaparken göze zararlı toksik alerjik unsurlar oluşturmayacak şekilde üretilmeleri gerekir. Doktorun önerdiği ürünleri seçmek gerekir.”

“GÖZ KURULUĞUNA VE KERATİTLERE NEDEN OLABİLİRLER”

Op. Dr. Cüneyt Karaarslan

. Uygunsuz koşullarda üretilen lens solüsyonları göz kuruluğuna ve mikroplara neden olur mu?
“Direkt uygulamalarda lens solüsyonları gözün birtakım mikroplara karşı direncini düşürerek sıkıntılara neden olabilir. Göz kuruluğuna ve keratitlere neden olabilirler. O yüzden öncelikle solüsyonların tarif edildiği şekilde lense uygulanması, direkt göze uygulanmaması lazım. Aynı zamanda solüsyonlara dikkat edilmezse; bildirilmiştir ki, birtakım bakteri popülasyonları da üreyebilir.”

“GÖZÜN SAYDAM YAPISI BOZULABİLİR”

. Gözde başka hangi sorunlar yaşanabilir?
“Standartlara uygun olmayan bir göz pedi en başta enfeksiyon ve alerjik reaksiyona neden olur. Üretim aşamalarında belli başlı bazı testlerden geçmeden piyasada bulunan birtakım markalarda özellikle enfeksiyon ve alerjik reaksiyon ciddi sorunlar yaratabilmektedir.

Lens solüsyonlarının standartlara uygun üretilmemesi neticesinde kişinin bunu kullanması ise gözünü kaybetmesine neden olabilir. Lens solüsyonunun kendisi bizzat toksik kerotopati yapabilir yani kornea dediğimiz gözün saydam tabakasında saydamlığın kaybolmasına yol açabilecek kimyasal durumlar yaratabilir ya da enfeksiyona bağlı olarak öncelikle kornea, konjonktiva ve gözün tümünde ciddi hasarlar yaratabilir.”

“SOLÜSYON ŞİŞESİNİN KAPAĞINI AÇIK BIRAKMAYIN”

Op. Dr. Şennur Haberal Kalender 

. Kontakt lens kullanırken nelere dikkat etmeli?
“Lens solüsyonları, temizleme, dezenfekte etme ve nemlendirme amacı ile kullanılır. Süresi geçmiş solüsyonlar, kapağı açık bırakılmış olanlar ya da bir şekilde kontamine olmuş solüsyon ile lensi temizleme veya lens kullanımı sonucu, gözde kızarıklık, ağrı, batma, aşırı sulanma, ışığa bakamama v.s ile seyreden, alerjik yada mikrobik konjonktiva, kornea veya göz kapağı hastalıkları görülebilir. Lens solüsyonu kullanırken genellikle kullanılan lensin yapı maddesi ile uyumlu solüsyon seçilmeli.

Solüsyonların kullanım süresine, kullanım sonrası kapağının sıkı kapatılmasına dikkat edilmeli, lenslerin üzerindeki birikintileri ve proteinleri temizlemek için, her seferinde ovalayıp durulanarak saklama kabına yerleştirilmeli, ayrıca saklama kabındaki solüsyonda her seferinde yenilenmeli ve saklama kabı belli aralıklarla temizlenmeli ve ayda 1 yenilenmelidir.”

“BU ÜRÜNLER STERİL ŞARTLARDA ÜRETİLMELİ”

Op. Dr. Melek Kırcalı 

. Sağlık Bakanlığı’nın açıkladığı güvenilir olmayan tıbbi ürünler arasında yer alan lens solüsyonu ve göz pedleri göze nasıl zarar verirler?
“Hem kontakt lens solüsyonları hem de göz pedlerinin yasa ve yönetmeliklerle saptanmış steril şartlarda üretilmesi,paketlenmesi ve kullanıma sunulması gerekmektedir. Bu şartlara uyulup uyulmadığı da gerekli kurumlar tarafından denetlenmeli uymayanlarda yaptırım uygulanmalıdır.

Gerek tembel göz tedavisinde gerekse ameliyat sonrası göz kapamada kullanılan göz pedleri steril şarlarda ve kuralına uygun üretilmemişse kişilerde çeşitli şikayetlere yol açar. Sterlizasyona özenmeden üretilen göz pedleri enfeksiyonlara neden olurken, yapışan bölümdeki maddelere dikkat etmeden yapılan üretimler de göz çevresi cildinde allerjiye, çıkartmak isterken de tahrişlere yol açabilmektedir. Kapak ve çevre ciltte kaşıntı, şişlik, kızarıklık, gözde yanma, çapaklanma ve kanlanma gibi şikayetler oluşturabilmektedir.”

“GÖRMEYİ BOZAN RAHATSIZLIKLAR GÖRÜLEBİLİR”

. Bu ürünler gözde enfeksiyona neden olur mu? Solüsyonlar ve göz pedini ayrı ayrı değerlendirecek olursak göze zararı nedir?
Günümüzde kontakt lens muhafaza ve temizliğinde yaygın olarak kullanılan kontakt lens solüsyonlarının amaçları temizleme,durulama, dezenfeksiyon ve kontakt lens muhafazasıdır. Kontakt lensler kullanıldıkça yüzeyinde protein ,lipid, çevresel, kozmetik ve pigmenter birtakım birikintiler olmaktadır. Solusyonlar gerekli şartlarda ve kalitede üretilmediğinde kontakt lens bu birikintilerlelerle kaplanır ve lensin ıslanabilirliği bozulur, görme özellikleri değişebilir, oksijen geçirgenliği azalabilir ve yüzeyde biriken bu maddeler antijenik etki göstererek enfeksiyon ve alerjilere neden olabilir. Sonuçta lense tahammülsüzlük, göz ve çevresinde kızarıklık, çapaklanma, batma, kaşıntı şikayetleriyle konjonktivit, bazen de daha ileri seviyelerde görmeyi bile tehdit eden keratiler ve korneal ülserler oluşabilmektedir.

Lenslerin hijyenik kullanımı, kontakt lens ve solüsyon kullanım kurallarına uyum yanında kontakt lens cinsine uygun solüsyon seçimi de lens kullanımında büyük önem taşımaktadır. Bazen hastalar sırf daha ucuz olması nedeniyle steril olmayan şartlarda üretilmiş veya gerekli koruyucu maddeleri içermeyen sahte lens solüsyonlarını kullanabilmekteler. Sonuçta, yukarıda sayılan hastalıklarla karşı karşıya kalabilmekte ve lens kullanımından tamamen vazgeçme durumuyla karşılaşmaktadırlar.”

“SOLÜSYON ALIRKEN DOKTORA DANIŞILMALI”

. Kontakt lens solüsyonlarının üretiminde hangi koşulların sağlanması gerekir?
“Uzun süre lens kullanabilmek için lens kullanım kuralları yanında solüsyon alırken de mutlaka göz doktorlarının tavsiyelerine uymalı, solüsyon aldıkları yerin güvenilir olmasına dikkat etmelidirler. Ayrıca solüsyon kullanırken eller temiz olmalı,lens kabındaki solüsyon hergün değiştirilmeli, şişe kapağı sıkıca kapatılmalı ve uygun sıcaklıkta muhafaza edilmelidir.”

KONTAKT LENS SOLÜSYONLARI SATIN ALIRKEN VE KULLANIRKEN NELERE DİKKAT EDİLMELİ?

. Son kullanma tarihleri gözetilmeksizin kullanılan lens solüsyonları gözde görme kaybına yol açabilecek iltihaplanmalara neden açabileceği için, son kullanma tarihlerine dikkat edilmeli.

. Göz temizliği ve kontakt lens için kullanılan tüm ürünler, göz ve çevresinde oldukça ciddi problemlere neden olabilirler. Steril olmadığı halde üzerinde steril ibaresi bulunan göz pedlerinin kullanılması, göz enfeksiyonlarına neden olabilir.

. Göz ve çevresindeki enfeksiyonlar, kontrol altına alınamaması halinde, önemli görme sorunlarına neden olabilirler.

. Solüsyon içeriğindeki tüm sorunlar, direkt olarak göz yüzeyini ve korneayı etkilerler bu nedenle uygunsuz olarak üretilen güvensiz ürünlerin kullanımı, göz sağlığı açısından oldukça risklidir.

. Lens solüsyonu ve göz pedlerinin asgari olarak temiz olmaları ve enfeksiyona yol açabilecek mikropları içermemeleri gerekir.

. Enfeksiyona ek olarak ürünlerin, göz ve kapaklar üzerinde alerjik ve kimyasal reaksiyonlara da neden olmaması gerekir.

. Merdiven altı üretim olarak bilinen gerekli yeterlilikleri sağlamayan ürünlerden uzak durulmalı. Özellikle kontakt lens solüsyonlarında bu durumun çok daha önemli olduğu bilinmelidir. Bu ürünlerin kullanımı sonrası gözlerde çapaklanma, ağrı, ışık hassasiyeti gibi durumlarda vakit kaybetmeden göz doktoruna muayene olunmalıdır.

. Lens kullanıcılarının kontakt lens takıp çıkarırken ellerinin ıslak olmaması, lensle havuza, denize girmemesi göz önünde tutulması gereken önemli noktalardır.

. Steril koşullarda üretilmeyen ürünler göze zarar verir. Doktorun önerdiği ürünleri seçmek gerekir.