Progresiv Camlarda Prizmatik Etkiler (2)

… (geçen ay ki yazının devamı) 2.Bölüm

3. Diferansiyel Dikey Prizmatik Etki

Anisometropi durumunda sağ ve sol progresiv camların özellikle “Yakın Okuma Bölgesi” nde oluşan dikey yöndeki prizmatik etki farkı, gözlüğün konforlu kullanımı açısından büyük önem taşımaktadır. Oluşan dikey prizmatik etkiler arasındaki fark (Diferansiyel Prizmatik Etki) belirli bir miktarı geçtiği zaman sorun yaşanma ihtimali artar. Diferansiyel dikey prizmatik etki miktarına olan tolerans kişiden kişiye farklılık gösteriyor. Bazı kişiler ½ D prizmatik etki farkına adapte olamaz iken, bazen çeşitli nedenlere bağlı olarak 2-3 Diyoptri , hatta daha fazla diferansiyel prizmatik etkiye adapte olan kişilere de rastlıyoruz. Binoküler görüş kalitesi yüksek olan kişilerin diferansiyel dikey prizmatik etkiye olan toleransları genellikle daha az olup sorun yaşama ihtimalleri daha yüksektir.

Diferansiyel dikey prizmatik etki miktarı progresiv camların “Prizma Kontrol Noktası” ndan uzaklaştıkça artar. Örneğin, Uzak reçetesinin Sağ. +1.00 ve Sol. +3.00 ve camların Minimum Montaj Yüksekliği’nin 18 mm olduğu durumda “Yakın Okuma Bölgesi” nde oluşacak olan dikey prizmatik etkilerin farkı yaklaşık olarak 3.00 Diyoptri olur. “Uzak Diyoptrisi Kontrol Alanı”nda oluşacak olan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki (Prizma kontrol noktasına daha yakın olması nedeniyle) her zaman daha az olup yukarıdaki örnekte 1.0-1.5 Prizma Diyoptrisi civarında olacaktır. Bu kişi eğer binoküler görüşe sahip ise, Uzak görüşte sorun yaşamasa dahi, yakın görüşte büyük ihtimalle sorun yaşayacaktır.

Tek odaklı gözlük kullanıcısı 3.00 Diyoptri diferansiyel dikey prizmatik etkiye tolere edemediği zaman, dikey baş hareketi ile optik merkezlere daha yakın noktalardan bakarak sorunu kısmen giderebilir. Fakat progresiv cam kullanıcısının böyle bir seçeneği yoktur ve progresiv gözlüğün performansından %100 memnun olma ihtimali oldukça düşüktür. Bu gözlüğü kullanan kişi binoküler görüşe sahip olan birisi ise bu gözlüğü ya hiç kullanamayacaktır, ya da yakın mesafede bu gözlüklerle rahat okuyamadığını ifade edecektir veya bir gözünü kapatarak diğer gözüyle okuyacaktır. Binoküler görüşe sahip olmayan, örneğin, bir gözü tembel olan kişiler genellikle dikey yönde oluşan Diferansiyel Prizmatik etkiden rahatsız olmamaktadır.

“Slab off” diye bilinen teknik ile progresiv camın bir bölümünde Diferansiyel Prizmatik Etki’yi azaltmak mümkündür. Bu işlem neticesinde progresiv camların üzerinde “E-Line” bifokale benzer yatay bir çizginin oluşması, camların görünüşünü olumsuz yönde etkilemekte ve bu yöntemle üretilen camlar son kullanıcı tarafından genellikle tercih edilmemektedir.

İstatistiklerden görüyoruz ki, iki camın Uzak diyoptrileri arasındaki fark, “Yakın Okuma Bölgesi” nde 2.00 Prizma Diyoptrisi veya daha fazla Diferansiyel dikey prizmatik etki oluşturduğu zaman, kişinin bu progresiv camları kullanamama ihtimali %50 civarındadır. Tüm montaj kuralları titizlikle uygulandığı halde Yakın okumada progresiv gözlüklerden tatminkar verim alamamanın en önemli nedenlerinden birisi budur.

“Kaliteli” Binoküler görüşe sahip presbiyop kişilere verilen progresiv gözlük reçetelerinin aşağıdaki örneklerdeki gibi olması durumunda, en iyi tasarımlar kullanılsa ve çok hassas işçilik yapılsa dahi bu kişilerin Yakın okumada sorun yaşamaları ( baş ağrısı ve çift görme gibi) ve bu gözlükleri kullanamamaları ihtimali yüksektir.

Örnek 1:
RE. +1.00 Sph
LE. +3.00 Sph

(Yakın Okuma alanında oluşan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki yaklaşık 3.00 D. Prizmadır. Bu kişinin sorun yaşama ihtimali yüksektir).

Örnek 2:
RE. +1.00 Sph
LE. +1.00 + 2.50 x 180

(Yakın Okuma alanında oluşan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki yaklaşık 3.75 D. Prizmadır. Bu kişinin sorun yaşama ihtimali yüksektir. Bu gözlükte Sol camın aks yönü 90 olsa idi Yakın Okuma alanında Diferansiyel Dikey Prizmatik etki oluşmayacaktı!)

Örnek 3:
RE. -0.50 -3.00 x 90
LE. -1.50 -2.00 x 180

(Yakın Okuma alanında oluşan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki yaklaşık 4.50 D. Prizmadır. Bu kişinin sorun yaşama ihtimali çok yüksektir. Bu gözlükte Sağ camın aks yönü de 180 olsa idi Yakın Okuma alanında Diferansiyel Dikey Prizmatik etki oluşmayacaktı)

Örnek 4:
RE. +1.00 -2.00 x 90
LE. -2.00 Sph

(Yakın Okuma alanında oluşan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki yaklaşık 4.50 D. Prizmadır. Bu kişinin sorun yaşama ihtimali çok yüksektir. Bu gözlükte Sağ camın aks yönü de 180 olsa idi Yakın Okuma alanında Diferansiyel Dikey Prizmatik etki 1.50 D. Prizma olacaktı ve %50 ihtimalle sorun yaşanmayacaktı).

Örnek 5:
RE. +1.75 +1.50 x 110
LE. +0.75- 1.75 x 160

(Yakın Okuma alanında oluşan Diferansiyel Dikey Prizmatik etki yaklaşık 4.00 D. Prizmadır. Bu kişinin sorun yaşama ihtimali çok yüksektir. Bu gözlükte her iki camın aks yönü 90 olsa idi Yakın Okuma alanında Diferansiyel Dikey Prizmatik etki 1.50 D. Prizma olacaktı ve %50 ihtimalle sorun yaşanmayacaktı).

Önemli Not:

1. Diferansiyel Dikey Prizmatik etkiyi progresiv camların tüm alanlarında ortadan kaldırmak veya azaltmak mümkün değildir. Yukarıda (1) numaralı örnekte Uzak Görme Alanında oluşan prizmatik etki farkı 1.00-1.50 Prizma Diyoptrisi iken Yakın Okuma alanında fark 3.00 Prizma Diyoptrisi civarında olur. Farklı değerlerde İnceltme prizması kullanmak suretiyle progresiv camların üzerinde bazı noktalarda (örneğin Uzak Görme Alanında) Diferansiyel prizmatik etkiyi azaltsak da, buna karşılık Yakın Okuma Alanı’ndaki Diferansiyel Prizmatik etki artacaktır.

2. Uzak Görme Alanı’nda “Sıfır prizmatik etki” elde etmek progresiv gözlüğün genel kullanımı için bir avantaj sağlamayacağı için hiçbir zaman bir hedef olmamalıdır. Zira yukarıda da izah edildiği gibi, Diferansiyel prizmatik etki camın bir bölgesinde azaltıldığı (veya sıfırlandığı) zaman, başka bir bölgesinde artacaktır.

İnceltme Prizması

Progresiv camların kalınlığını ve ağırlığını azaltmak için her iki cama eşit olarak uygulanan ve genellikle “Taban Aşağı” yönde olan prizmadır. Uygulanan İnceltme Prizması değerini fokometrede “Prizma Kontrol Noktası”nda görebiliriz. Konveks diyoptrili progresivlerin hemen hemen tümünde adisyon değerinin genellikle 2/3 oranında Taban Aşağı İnceltme Prizması uygulanmaktadır. Konkav progresivlerde de kalınlık dengelemek için bazen Taban Aşağı, bazen de Taban Yukarı prizma uygulanmakta, bazen de herhangi bir İnceltme Prizmasına gerek olmamaktadır. İnceltme prizmasının gücü ve taban yönü şu etkenlere bağlıdır:

• Adisyon gücü
• Uzak reçetesi
• Montaj yüksekliği
• Yatay desantrasyon
• Cam şekli

Reçetede dikey yönde prizma yazılmışsa Sağ ve Sol inceltme prizmalarının değerine ve taban yönüne müdahale edilip, “Diferansiyel prizmatik etki” sabit tutularak camın estetik görüntüsü iyileştirilebilir. “Diferansiyel prizmatik etki” sabit tutulduğu sürece sağ ve sol cama, camların estetik görüntüsünü iyileştirmek amacıyla uygulanacak olan prizmatik değerler camların performansı açısından herhangi bir sorun yaratmaz.

Adisyonun 3.00D olduğu durumda rutin olarak uygulanan İnceltme prizma gücü 2.00 Diyoptri civarında Taban Aşağı’dır. Yapılan istatistiklerden elde edilen sonuca göre bu güçteki bir “İnceltme prizması”na tolere edememe son derece ender rastlanan bir durumdur. Progresiv cama İnceltme prizması işlenmesi, istisnasız tüm Rx firmalarının yaptığı standart bir uygulamadır.

Önemli Not: İnceltme prizmasının değerini değiştirmek progresiv camın muhtelif noktalarında oluşan Diferansiyel Prizmatik Etki’de herhangi bir değişiklik yapmaz; Diferansiyel Prizmatik Etki her zaman sabit kalır.

Sn. Mehmet R. Akay’ ın eğitim köşe yazılarını okumak için tıklayınız.