Progresiv Camlarda Prizmatik Etkiler (1)

Progresiv camları rutin olarak kontrol eden, veya kullanıcı ile sorun yaşadığı zaman camlardaki olası hatayı tespit edebilmek için camları dikkatlice inceleyen optikçiler, progresiv camların “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda ve “Yakın Okuma Bölgesi”nde optik merkezleri göremeyince bazen, bizlere müracaat ederek camların “Uzak ve Yakın odaklarının hatalı” olduğu yönünde şikayette bulunmakta veya camlarda “istenilmeyen” prizmatik etki olduğunu ifade etmektedirler. Bu iki bölgede oluşan “istenilmeyen” prizmatik etkiler üretim hatasından mı kaynaklanıyor, yoksa bu oluşum progresiv camların doğası gereği mi oluşuyor?

Yapısı gereği progresiv camların muhtelif bölümlerinde istenilmeyen prizmatik etkiler oluşmaktadır. Bu oluşumu önlemek veya bakış açısını değiştirerek herhangi bir olumsuzluğu telafi etmek birçok kez imkansızdır. Oluşan bazı prizmatik etkiler progresiv camların kullanımına engel olmazken, özellikle Anizometropi durumunda, daha ziyade Yakın görüşte olumsuz etkisi olan “Diferansiyel Prizmatik Etki” nin belirli bir değerin üzerinde olması durumunda progresiv gözlüğün kullanılamaması söz konusu olabilmektedir. Progresiv camların doğası gereği oluşan “istenilmeyen” prizmatik etkileri üç başlık altında inceleyebiliriz.

İnceltme prizması olarak bilinen işlem ise progresiv camların doğası gereği oluşan bir prizmatik etki olmayıp, camların daha ince ve daha estetik olması için özellikle uygulanan bir işlemdir.

1. “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda oluşan “istenilmeyen” prizmatik etki.

Tek odaklı merceğin optik merkezinin progresiv camdaki muadili, “Prizma Kontrol Noktası” diye bilinen noktadır. “Prizma Kontrol Noktası” progresiv cam üzerinde, aralarında 34 mm mesafe olan iki referans noktasının tam ortasındaki noktadır. “İnceltme Prizması” uygulanmadığı takdirde bu nokta, progresiv cam üzerinde prizmatik etkinin olmadığı tek noktadır. “İnceltme Prizması” uygulandığı zaman da bu noktada sadece dikey prizmatik etki oluşmakta, yatay prizmatik etki söz konusu olmamaktadır.

Sferik reçeteye göre üretilmiş olan progresiv camların “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda (ki bu nokta tasarıma bağlı olarak “Prizma Kontrol Noktası” nın genellikle 4 mm, 6 mm, 8 mm veya 10 mm üst kısmındadır) da yatay prizmatik etki oluşmamaktadır. Fakat progresiv camın diyoptrisinin silindirik olması ve aks yönünün 90 ve 180 dışında olması durumunda “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda (İnceltme Prizması’na ek olarak) hem dikey ve hem de yatay yönde prizmatik etki oluşmaktadır. Bu prizmatik etkinin oluşumunu önlemek imkansızdır.

Yukarıdaki neticeye pratik olarak da ulaşabiliriz. Bunu gözlemlemek için örneğin -0.75-1.00 tek odaklı bir camı 115 derecede markürleyip optik merkezin 8 mm üst kısmındaki prizmatik etkiyi ölçerseniz, bu noktada, dikey yönde prizmatik etkiye ek olarak yatay yönde prizmatik etkinin de oluştuğunu göreceksiniz.

Özet olarak, “Progresiv camın Uzak diyoptrisinin silindirik olması ve aks yönünün 90 ve 180 dışında olması durumunda “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda hem dikey (İnceltme Prizması’na ek olarak) ve hem de yatay yönde prizmatik etki oluşmaktadır. “Kişiye Özel” freeform progresivlerde üretim parametrelerine bağlı olarak Diyoptri sferik olduğu halde “Prizma Kontrol Noktası” nda küçük miktarda yatay prizmatik etkinin oluşması, “Kişiye Özel” tasarımın bir neticesidir.

2. Yakın okuma bölgesinde oluşan “istenilmeyen” prizmatik etki

Sferik reçeteye göre üretilmiş olan progresiv camların “Yakın okuma bölgesi”nde (ki bu nokta genellikle “Montaj Artısı’ndan 2.5 mm nazal yöndedir), dikey yönde oluşan prizmatik etkiye ek olarak, yatay yönde de prizmatik etki oluşmaktadır. Progresiv camın diyoptrisinin silindirik olması ve aks yönünün 90 ve 180 dışında olması durumunda,“Yakın okuma bölgesinde”, aynen “Uzak Diyoptrisi Ölçüm Noktası” nda olduğu gibi, (İnceltme Prizması’na ek olarak) hem yatay ve hem de dikey yönde ek prizmatik etki oluşmaktadır. Bu prizmatik etkinin oluşmasını önlemek imkansızdır.

Oluşan prizmatik etkinin miktarı ve taban yönü, Uzak reçetesinin sferik ve silindir değerine ve işaretine, aks yönüne ve “Yakın okuma bölgesi” nin dikey ve yatay pozisyonuna bağlıdır. Sağ ve sol camların “Yakın okuma bölgesi”nde oluşan özellikle dikey prizmatik etkiler arasındaki fark, progresiv gözlüğün kullanımı açısından son derece önemlidir. İstatistiklerden görüyoruz ki, iki camın Uzak diyoptrileri, “Yakın Okuma Bölgesi” nde 2.00 Prizma Diyoptrisi veya daha fazla Diferansiyel dikey prizmatik etki oluşturduğu zaman, kişinin bu progresiv camları kullanamama ihtimali %50’den fazladır.

(“Diferansiyel Dikey Prizmatik Etki” ve “İnceltme Prizması” konularını gelecek ay ki yazımızda inceleyeceğiz).