Mavi ışık korumalı camda mesleki dezenformasyon

Dezenformasyon yanlış bilgi üretme ve yayma yoluyla yapılabileceği gibi, mevcut bir bilgiyi çıkar amaçlı çarpıtarak kitleleri ya da bireyleri manipüle etmek amacıyla da kullanılır.

Sağlık toplumsal bir hizmet alanı olmakla birlikte aynı zaman da İnsanların bedel ödemek konusunda çok daha cesur davrandıkları bir tüketim alanı.

İlaç şirketlerinden, farklı çıkar gruplarına dek etkili olduğu bir alan olan sağlık haberleri bu gerçekler etrafında şekillenmekte.

Basılı ve sanal medyada sağlık sayfalarına bakıldığında derinlemesine bilgiden uzak sağlık haberleri ile karşılaşılmakta. Sağlık yazarları halk sağlığını önceleyen bir tutum içinde olsa bile patronları tarafından belli haberleri yapmaya zorlanabilmekte. Sonuç olarak da karşımıza yabancı kaynaklardan çeviri haberler, derinlemesine incelenmeden ele alınan yazılar çıkmakta.

Medyatikleştirilmiş tıbba teşne olan medyada sağlık haberleri; ilgi çekicilik, sansasyon ve sözde yeni bilimsel buluş eksenine oturtulmakta.

Haberin yol açabileceği yarar ve zararların hesap edilmemesi bir tür tıp paparazziliği yarattı.

Sağlık, giderek artan biçimde teknolojinin ve paranın egemenliği altına girmekte. Teknoloji ve para, önümüzdeki süreçte, sağlık alanında bugüne kadar değerli olan, insani olan ne varsa silip süpürmeye aday.

Sağlık metalaştıkça, yani para için üretilen ve ticari bir ürün gibi alınıp satılan bir nesne haline geldikçe asıl işlevi olan insanı iyileştirme özelliği ikinci planda kalmaya başladı.

Medya üzerinden kendisini var eden ve tıbba “yeni pazarlar” açan başka bir konu başlığı “Sağlıklı Uzun Yaşamak” Temaya bakınca bunun çok güzel bir şey olduğu düşünülebilir. Biraz irdeleyince bu temanın arkasında ‘insanların sağlıklı uzun yaşamasından çok bu düşüncenin yarattığı davranış kalıpları ile bu temaya uygun tüketimi arttırma amacı ortaya çıkmakta: Organik tarım, kırışıklığı engelleyen kremler, vitamin kürleri, detoksifikasyon merkezleri, yaşlanmayı engellediği ileri sürülen ilaçlar, her derde deva alternatif tıp, spor salonları, yoga öğretme merkezleri, İnternet’te bol reklamlı sağlık siteleri, gazete ve dergilerde sağlık köşeleri, televizyonlarda sağlık programları..
Sağlık haberleri sadece haber olarak okura ulaştırılmamakta. Son yıllarda haberin içine bürünmüş reklamdan sonra bir de haber şekline bürünmüş reklamlar ortaya çıktı.

Sağlıkla ilgili haberler ve sağlıkla ilgili konuların işlendiği köşelerin yer aldığı sayfalar incelendiğinde, temel pazarlamacılık ilkelerine uygun olarak, haberi yapılan sağlık konusu ile ilgili ilaç ya da gıda maddesinin ya aynı sayfada ya da bu konunun işlendiği sayfaların yakınlarında yer aldığı ve böylece gizli reklam yapıldığı görülmekte. Medyada kâr kaygısı, kâra yönelik içeriklerin hazırlanmasına yol açmakta.

Özel sağlık harcamalarının artması, sağlık konusunda tüketim kültürünün gelişmesi ile sağlık sunucularının iştahını kabartan önemli bir pazara dönüşmekte.

Görmeye yardımcı tıbbi malzemeler ve refraktif cerrahideki teknolojik gelişmeler görme sağlığı sorunu yaşayan hastaların yaşam kalitesini yükselten önemli katkılar sunmakta. Bununla beraber refraktif cerrahi önermelerinde hastanın psikolojik zaaflarının istismarı ve mesleki dezenformasyonun etkilerine de tanık olunmakta.

Refraktif cerrahide uluslararası kabul görmüş kriterlerin ülkemizde sağlığın metalaştırılmasının etkisiyle savsaklanmasının olumsuz sonuçlarına; gözlük almaya gelen “Akıllı lens ve hatalı cerrahi müdahale” mağduru hastaların perişanlıklarını görerek tanık olmaktayız.

Bunun yanı sıra kontakt lens kullanımında olası sakıncaların flulaştırılması da yazı içeriğinde belirtilen dezenformasyona örnek teşkil etmekte.

Son olarak özellikle internet üzerinden sık haberleştirilen “Blue Block – Mavi ışık korumalı gözlük” kullanımına yönelik teşvik edici yazılar reçetesiz gözlük pazarını büyüten ilginç bir sağlık sömürüsüne dönüşmekte.

Üretici ve ithalatçıların optisyenler üzerinden algı yönetiminde kullanmaya yönelik dağıttığı tanıtım broşürü ve enstrümanları halkın manipüle edilmesini hedefleyen bir pazarlama dili ve tekniği olarak kullanılmakta.
Amerikan Oftalmoloji Akademisi ve İngiltere’deki Optometristler birliği mavi ışık korumalı gözlükleri, genel halkın kullanımında işe yaradığına dair yeterince kaliteli ve güvenilir araştırma olmadığı gerekçesiyle önermemekte.

Göz yorgunluğu ve baş ağrısı gibi semptomların, mavi ışığa maruz kalmaktan değil elektronik cihaz kullanırken gözleri kısmaya ve kötü duruştan kaynaklandığı ileri sürülmekte. Bu nedenle akşamları ekrana baktığınız süreyi kısaltmanız ya da cihazları gece modunda kullanmanız önerilmekte.

Mavi ışık korumalı gözlüğün dijital ekranlar ve elektroniklerden yayılan kötü mavi ışığı engellemeye ya da filtrelemeye yarayan gözlük iddiası tamamen pazarlamaya yönelik bir söylemdir.

Halkın genel kullanım amacına yönelik tüm yapay ışık kaynakları “Led aydınlatma ampulü, bilgisayar, telefon ve tablet ekranı vb” ürünler AB mevzuatıyla uyumlu “Genel Ürün Güvenliği Yönetmeliği” ve TSE Standartlarına uygun üretilirler. Lambaların ve armatürlerin CE işareti satış için zorunludur ve RG1’i aşarsa fotobiyolojik risklerle ilgili sınıflandırmalarının belirtilmesini gerektirir. Göz hasarı riskini sınırlamak için, LED aydınlatma RG1 sınıflandırmasını aşamaz.

RG0 ve RG1 gruplarına ait odalarda bulunan genel aydınlatma ekipmanları, normal kullanım koşullarında gözler için risk oluşturmaz. Bu konuda daha önce yayınlanan yazım Bknz; https://optisyeninsesi.com/mavi-isik-ve-fotobiyolojik-urun-guvenligi/

Gün içinde güneşten aldığımız mavi ışığın kötü mavi ışık kaynağı olarak algılanması son derece yanlıştır. Gün ışığı vücudun biyolojik saatini etkileyen en önemli kaynaktır. Özellikle gündüz mavi ışık korumalı gözlük kullanmak vücudun biyolojik saatini etkileyip uykuya geçişi yani melatonin salgılamayı tetikleyici etkisi nedeniyle son derece sakıncalıdır.

Blue Block camlar ancak işi gereği “kötü mavi ışık kaynağına uzun süreli maruz kalan” kişiler için “kişisel koruyucu donanım” kapsamında kullanılması uygun ürünlerdir.

Kötü mavi ışık kaynağı tüm ürünler genel ürün güvenliği yönetmeliği gereği tıpkı solaryum ampullerin kullanım kılavuzundaki gibi ambalaj üstünde ve kullanım kılavuzunda görünür uyarılarla satışa sunulurlar. Halka açık alanlarda kullanılamazlar.

Genel amaçlı kullanımda mavi ışık korumalı gözlüklerin yarardan çok zararlarının doğru irdelenmesi mesleki kültürün ve deontolojisinin geleceğine ve hasta-optisyen ilişkisinde güvenin tesisine olumlu katkı sağlayacaktır.

Saygılarımla

Hakan Ertunk
Gözlükçü

Not; Yazı giriş bölümünde Sayın Kezban Karagöz ‘ün “Sağlık Haberlerinin Kamuoyunu Yönlendirme İşlevi” Yüksek Lisans Tez’inden kısmi alıntılar yapılmıştır.