Hasta-Hekim ve Müşteri-Tüccar

Nezih OKTAR- Stratejik planlama ile ilgili bölümümüzde başlayan çalışmalara gönüllü olarak katılmam sırasında rahatsızlık duyduğum bir olguyu sizlerle tartışma gereği duydum.

Planlamalar sırasında İngilizceden çevrildiği anlaşılan “client” sözcüğü yerine hasta için kullanılan “müşteri” sözcüğünden söz etmek istiyorum.

Baş döndüren bir hızla ilerleyen Tıptaki gelişmeler ister istemez bizi dışa bağımlı bilgi ve hizmet üretmeye zorlamaktadır. Gelişmeler öyle bir boyuta gelmiş olmalı ki artık hasta yerine “müşteri” sözcüğünü kullanmaya zorlanmaktayız ve belki ileride hekim yerine de “tüccar” sözcüklerini kullanır olacağız.

Zaten cerrah yerine teknisyen kullanma evresine gelmiş bulunmaktayız. Kendisini bilimsel olarak yetersiz hisseden, kendisine güveni olmayan bir hekimin dayatmalara ne ölçüde karşı koyabileceği şüphe götürür. Ve böyle bir hekim, kendisine emanet edilmiş çok yüksek bir değer olan insan sağlığını ne ölçüde koruyabilir? Hastayı “müşteri” olarak görmek, hekimi tüccar, hastaneleri ticarethane olarak kabullenmek demek değil midir? (6)

Türk Veteriner Hekimleri Birliği tüzüğünde hasta sahibi olarak müşteri: Veteriner hekime müracaat eden gerçek – tüzel nitelikli hayvan – hayvanların sahiplerine ya da veteriner hekimin yasal yetkileri çerçevesindeki işlere ilişkin talepte bulunacak olanlar olarak tanımlanır (5.)

Türk Tabibler Birliğinin yönetmeliklerinde de buna benzer tanımlamalar görürsek şaşırmamamız mı gerekir?

Ülkemizde hizmet veren özel bir hastanenin yöneticileri web sitelerinde “müşteri memnuniyeti” sağladıkları ISO koşullarını yerine getirmekten duydukları mutluluğu sergileyebilmektedirler. Medyada da hasta ile müşteri sözcüğü birlikte anılmaya başlanmıştır (1.) Sağlık hizmeti alanları müşteri olarak tanımlamaktan çekinmeyen bakanların, sigorta şirketlerinin, özel sağlık bakım merkezlerinin bulunduğu, kendini hasta yerine müşterisi olarak gören bir hekim tarafından bakılmasını tercih eden köşe yazarlarının olduğu bir dönemden geçiyoruz.

Benim için tek sevindirici yanı hasta yerine müşteri sözcüğünü kullanan kesimin genellikle tıp dışı sektörlerde yoğun olması. Olaya hasta hakları açısından baktığımızda ise hastayı para kazanma imkanı olarak gören ve son 20-25 yılda yaşamı tümüyle serbest piyasaya havale eden dinamiklerin etkisiyle açık veya sinsi bir biçimde yaygınlaşan “ticari” ilişkili formları ile karşılaşmaktayız. Bu formdaki ilişkide hasta sadece “müşteri” olarak görülmekte ve bu sıfatının gerektirdiği haklara sahip olması öngörülmektedir (3.) Eczaneye gelen kişi hasta değil müşteri olarak görüldüğünde Deontoloji olgusu ve hizmet kalitesi ve mesleki etik sekteye uğrar ki bu tip eczanelerin ekonomisi ve işletme ömrü uzun olmaz (4.)

Parasız hiçbir şey yapamazsın diyenlere ise “Daha da ürkütücü olanı şu ki, bugün açlıktan ölümlerin ortadan kalkması fiilen mümkün ve kolayken, yarın herkesin 120 yıl yaşaması fiilen mümkün ve kolay olmayacak gibi görünüyor” derim. Yaşama ilişkin olanaklar sonsuza doğru açılırken, bu olanakların adaletli paylaşılması ancak yeni bir insanlık anlayışının egemen olması ile mümkün hale gelecek (2.)

Bir mimarın müşterisi yaptıracağı evinin duvar şeklini kendisi belirleyebilir. Bir hasta kendisine yapılacak bir ameliyatın tekniği ile ilgili kendi isteğinde ısrarlı olabilir mi? Ama kendini müşteri olarak görüyorsa kendi ameliyat tekniğini de kendi belirler ve sonucuna da katlanır.

Ben her şeyin üstünde tuttuğum hekimlik mesleğimi, hastamı müşteri olarak görmeden tamamlamak istiyorum. Tüm “müşteri”lere de acil şifalar ve sağlıklı bir ömür yaşamalarını diliyorum.

Kaynaklar

1) Aydın G: Psikiyatrinize dikkat http://arsiv.hurriyetim.com.tr/tatilpazar/turk/98/11/14/eklhab/05ekl.htm

2) Gürsoy G.: Tıpta bugünden geleceğe www.ttb.org.tr/2020/gencay_gursoy.doc

3) Demir O: Hasta ve hasta yakını hakları. Tüketiciler Birliği, 2003

4) Deryal Y:Bazı ilaçların dönüşümlü olarak eczanelerde satılabileceğine ilişkin uygulamanın Türk rekabet hukuku açısından değerlendirilmesi. Ecz. Sarp YAKLAV, “Eczane Açılması, İşletilmesi ve Ekonomisi Konusunda Pratik Bilgiler http://www.hukuki.net/www.saglikhukuku.net/bilgi/a015.asp

5) Türk veteriner hekimler birliği deontoloji yönetmeliği http://www.tvhb.org.tr/dokumanlar/mevzuat/tvhb/21984.html

6) Yazıcı A.:Hasta “müşteri” iken, özgür hekim mi,hekim seçme özgürlüğü mü? Tıp Dünyası 113: 2003 http://www.ttb.org.tr/TD113/18.php3

Kaynak: http://www.jns.dergisi.org/text.php3?id=59