Görme sağlığı, bireylerin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen temel sağlık başlıklarından biri.
Teknolojinin gelişmesi, ekran kullanımının artması ve yaşlanan nüfus, göz sağlığı hizmetlerine olan ihtiyacı her geçen gün artırıyor. Bu bağlamda, dünyada yaygın olarak uygulanan optometri eğitimi ve hizmetleri ile Türkiye’deki durum dikkat çekici farklar barındırıyor.
Optometri Nedir?
Optometri; kırma kusurlarının tespiti, görme bozukluklarının önlenmesi, düzeltilmesi ve bazı durumlarda yönetilmesi konusunda eğitim almış sağlık meslek grubudur. Gözlük ve kontakt lens reçete etmek, görme terapileri uygulamak gibi görevleri bulunur. Avrupa ülkelerinde, Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Avustralya gibi bölgelerde optometristler, halk sağlığı sisteminde önemli bir görev üstlenmektedir.
Dünya Genelinde Uygulamalar
-
ABD ve Kanada: Üniversite düzeyinde 4 yıllık doktora seviyesinde optometri eğitimi veriliyor. Optometristler birinci basamak sağlık personeli olarak görev alıyor.
-
Avrupa: Almanya, Hollanda, Birleşik Krallık gibi ülkelerde optometri hem klinik uygulama hem akademik düzeyde gelişmiş durumda.
-
Avustralya: Göz muayenesinden tanı koymaya kadar geniş yetkilerle çalışan optometristler, özellikle kırsal alanlarda göz doktoruna erişimi kolaylaştırıyor.
Bu ülkelerde optometristlerin varlığı, göz doktorlarının daha ağır ve ileri vakalara yönelmesini sağlarken, gözlük ve görme taramalarının hızla gerçekleştirilmesine olanak tanıyor.
Türkiye’de Durum Nedir?
Türkiye’de hâlihazırda optometri eğitimi veren bir fakülte ya da müfredat bulunmamaktadır. Göz sağlığı hizmetleri büyük ölçüde göz hastalıkları uzmanları ve optisyenler aracılığıyla yürütülüyor. Optisyenlik eğitimi ise 2 yıllık ön lisans programları üzerinden veriliyor.
Bu durum, görme taramalarının yaygınlaştırılması, birinci basamakta iş gücü desteği ve bölgesel erişimin artırılması açısından bir boşluk yaratıyor. Türkiye’de çocukların yüzde 20’sinin, yetişkinlerin ise yüzde 35’inin görme problemi yaşadığına dair çeşitli saha verileri, erken teşhisin önemini ortaya koyarken, bu ihtiyaca yanıt verebilecek mesleki ara kadroların eksikliği dikkat çekiyor.
Optometri Tartışmaları ve Akademik Eksiklik
Türkiye'de optometrinin tanımı, yetki alanı ve sağlık sistemi içindeki yeri konularında net bir çerçeve çizilmiş değil. Bu belirsizlik nedeniyle bazı sağlık grupları tarafından optometriye karşı çekinceler dile getiriliyor. Öte yandan, birçok uzman bu alandaki mesleki açığın halk sağlığını etkilediğini savunuyor.
Türkiye’deki göz sağlığı alanında çalışan sivil toplum kuruluşları, akademik çevreler ve meslek birlikleri arasında bu konuda çeşitli görüş ayrılıkları mevcut. Tarafsız bir gözle bakıldığında, mesleğin sağlık sistemine entegrasyonu konusunda yapılacak bilimsel çalışmaların ve pilot uygulamaların önem taşıdığı görülüyor.
Yeni Bir Yaklaşım Mümkün mü?
Dünya genelinde kabul görmüş uygulamalar, göz sağlığında multidisipliner yaklaşımın önemini ortaya koyuyor. Türkiye'de de bu ihtiyaca cevap verebilecek eğitimli insan kaynağının artırılması ve sistematik bir çerçevede değerlendirilmesi öneriliyor. Sağlık Bakanlığı, YÖK ve meslek kuruluşları tarafından ortaklaşa yürütülecek bir değerlendirme ile halk sağlığı açısından fayda-maliyet analizleri yapılabilir.
