Tek Odaklı Gözlüklerde Pantoskopik Açının ve Dikey Yönde Merkezlemenin Önemi

Pantoskopik Açı’nın önemi:

Bir gözlük camının periferik alanları dahil tüm yüzeyinden kaliteli görüntü elde edebilmek için önemli şartlardan birisi de tek odaklı camın optik aksının, gözün rotasyon merkezinden geçmesini sağlamaktır. Bu durumun dikey yönde sağlanabilmesi için camların, pantoskopik açının her derecesi için ortalama 0.5 mm. aşağı yönde desantre edilmesi gerekmektedir.

Örneğin pantoskopik açı 8 derece ise, dikey yöndeki aşağı desantrasyon 4 mm olmalıdır. Bu kural uzak, yakın ve sürekli olarak kullanılan, asferik ve asferik olmayan, konveks ve konkav tüm tek odaklı camların montajı için geçerlidir.

Bazı optikçilerin, hassas montaj yapma adına, Tek Odaklı camların optik merkezlerini yatayda olduğu gibi dikeyde de pupilla merkezleri ile (progresiv cam montajında olduğu gibi) çakıştırdığını görüyoruz. Bu uygulama, sadece pantoskopik açı “sıfır” derece olduğu zaman doğru bir uygulamadır. Yukarıda da işaret ettiğimiz gibi doğru uygulama, camların, pantoskopik açının her derecesi için ortalama 0.5mm. aşağı yönde desantre edilmesidir. Bu kural, özellikle yüksek diyoptrili camlarda daha fazla önem taşımaktadır.

Dikey yönde merkezleme ve Diferansiyel Prizmatik etki:

Anisometropi durumunda camların optik merkez dışındaki muhtelif noktalarında oluşan dikey yöndeki prizmatik etki, gözlüğün konforlu kullanımı açısından büyük önem taşımaktadır. Sürekli olarak kullanılan Tek Odaklı camların yakın okuma bölgelerinde oluşan prizmatik etkiler arasındaki fark (Diferansiyel Prizmatik Etki) belirli bir miktarı geçtiği zaman sorun yaşanma ihtimali artar. Prentice formülünü kullanarak sferik camlarda camın herhangi bir noktasındaki prizmatik etkiyi kolayca hesaplıyabiliriz. Silindirik camlarda oluşan yatay ve dikey prizmatik etkileri de hesaplamak ve taban yönlerini belirlemek mümkündür. Bu hesaplamaları yapabilmek için bazı formüllere ve trigonometri bilgisine ihtiyaç vardır. Yazımızın hedefi dışında olduğundan şu anda bu hesaplamalara girmiyoruz. Fakat Tek odaklı camların herhangi bir noktasında oluşan prizmatik etkiyi fokometrede de ölçebiliriz.

Oluşan Diferansiyel prizmatik etki miktarına tam olarak tolere edemeyen tek odaklı gözlük kullanıcısı baş hareketleri ile camların optik merkezlerine yakın olan bölümlerinden bakarak , en azından camın bir bölümünden konforlu binoküler görüş elde edebilir. Anisometrop kişinin Uzak gözlüğünde optik merkezlerin göz hizasına yakın, Yakın gözlüğünde de pupilla merkezinden 6-7 mm aşağıya monte edilmesi durumunda gözlüklerin kullanımı kolaylaşır. (Tabii ki montaj yüksekliğine bağlı olarak Uzak ve Yakın gözlüklerinin pantoskopik açıları gerektiği şekilde ayarlanmalıdır). Diferansiyel dikey prizmatik etki miktarına olan tolerans kişiden kişiye farklılık gösteriyor. Bazı kişiler ½ D prizmatik etki farkına adapte olamaz iken, bazen 2-3 Diyoptri diferansiyel prizmatik etkiye ve hatta 5 Diyoptriye adapte olan kişilere de rastlıyoruz!

Binoküler görüş kalitesi yüksek olan kişilerin diferansiyel prizmatik etkiye olan toleransları genellikle daha az olup sorun yaşama ihtimalleri daha yüksektir.

Diferansiyel dikey prizmatik etki miktarı camların optik merkezlerinden uzaklaştıkça artar. Örneğin, reçetenin Sağ. +1.00 ve Sol. +2.00 olduğu durumda optik merkezlerin 5 mm altındaki noktalarda diferansiyel prizmatik etki 0.5D iken, 10 mm aşağıdaki noktalarda 1D oluyor. Tek odaklı gözlük kullanan kişi eğer 1D diferansiyel dikey prizmatik etkiye tolere edemiyorsa, baş hareketi ile optik merkezlere daha yakın noktalardan bakarak sorunu giderebilir.

Diferansiyel dikey prizmatik etkinin çözümünde diğer alternatifler:

Bifokal ve progresiv camlarda olduğu gibi Tek Odaklı camlarda da “Slab –off” üretim tekniği ile diferansiyel dikey prizmatik etki sorununa kısmen çözüm getirilebilir. Diferansiyel prizmatik etkiyi , tolere edilebilecek miktarlara düşürebilmek ancak cam üzerinde belirli bir alanda gerçekleştirilebildiğinden, bu yöntem de ne yazık ki her zaman %100 tatmin edici olmuyor. “Slab –off “ yapılan camların diğer dezavantajı da bu camların üzerinde E-line bifokal camlardaki gibi yatay bir çizginin oluşmasıdır.

Presbiyop olmayan anisometrop kişi Diferansiyel Prizmatik etki nedeniyle yakın okumada “Diplopi” sorunu yaşıyorsa sürekli kullandığı diyoptride yapılacak ikinci gözlükle yakın okumada bu sorundan kurtulabilir. Yalnız yukarıda da işaret ettiğim gibi, yakın görüşte kullanacağı gözlükte camlar pupilla merkezinden 6-7 mm aşağıya monte edilmeli ve buna bağlı olarak da çerçevenin pantoskopik açısı ayarlanmalıdır. Bu örnekteki gözlüğün maksimum konfor ve görüş kalitesi verebilmesi için çerçeve pantoskopik açısının 12-14 derece olması gerekmektedir.

Diferansiyel dikey prizmatik etki sorununu çözüp sağlıklı binoküler görüş elde etmenin diğer yolu, gözlük yerine kontakt lens kullanmak olabilir. Tabii ki şartların uygun olduğu durumlarda refraktif lazer uygulamaları ile gözler “sıfırlanıp” anizometropi ve dolayısıyle Diferansiyel prizmatik etki sorunu tamamen ortadan kaldırılabilir.