Optisyenlere İstihdam “Söyleşi”

Optisyenlik bölümünün geçmişi, geleceği ve optisyenlere istihdam konularının ele alındığı röportajda bir kez daha toplum sağlığı vurgulandı ve özellikle hastanelerin göz polikliniklerinde optisyenlerin olması gerektiği ifade edildi.

E-RÖPORTAJ

Osman Çaklı/Gazete Duvar Muhabiri:
Merhaba. Öncelikle sizi kısaca tanıyabilir miyiz?

Hüsamettin Akgül/Optisyen Atama Platformu Kurucusu:
Merhaba. 2020 yılında Ondokuz Mayıs Üniversitesi Optisyenlik programından mezun oldum. Öğrencilik dönemi ve sonrasında optisyenlerin istihdam alanlarının genişletilmesi, yeni alanlar oluşturulması konularında diğer meslektaşlarımızla birlikte çalışmalar yürütmekteyiz.

Osman Çaklı:
Optisyenlik bölümü hakkında neler söylemek istersiniz?

Hüsamettin Akgül:
Öncelikle Optisyenlik bölümü okuduğum için oldukça mutlu olduğumu ifade etmek isterim. Optisyenlik bölümü tıpkı diğer sağlık bölümlerinde olduğu gibi insan sağlığı, göz sağlığı, göz hastalıkları ve optik tedavi yöntemlerini kapsayan, Türkçesi gözlükçülük olan bölümdür. Mesleki derslerimizin bir kısmı laboratuvar ortamında gözlük camı kesme, çerçeve montajı, teknik bilgiler gibi işlemlerle geçerken bir kısmı ise göz hekimleri tarafından göz hastalıkları, göz sağlığı, kontakt lens gibi eğitimlerle geçti. Aynı zamanda bazı üniversitelerimizde mağaza uygulama stajları uygulanırken bazı üniversitelerimizde ise Optisyenlik bölümü öğrencileri hastanelerin göz polikliniklerinde staj yapma imkanı buldular. Optisyenlik programı, eğitim süresi boyunca oldukça keyifli bir bölümdür.

Osman Çaklı:
Mezun optisyenlerin çalışma alanları nelerdir? Optisyenlere nerelerde istihdam sağlanıyor? Bunlardan bahseder misiniz?

Hüsamettin Akgül:
Ülkemizde Optisyenlik bölümünden mezun olan meslektaşlarımız öncelikle kendi optik mağazasını açma yetkisi almış oluyor. Ayrıca mevcut mağazalarda mesul müdür olarak görev alabiliyor. Ya da mevcut optik mağazalarda optisyen olarak satış ya da atölyede veya her iki alanda da çalışabilmektedir. 2019 ve 2020 yılları itibariyle ise üniversite hastanelerinde çok kısıtlı sayıda da olsa optisyenler çalışmaktadırlar.

Osman Çaklı:
Sizce Optisyenlik bölümü mezunlarının en büyük sorunları nelerdir?

Hüsamettin Akgül:
Bu soruyu cevaplamak maalesef oldukça kolay. Tabi ki en büyük sorun; istihdam sorunu. Bu istihdam sorununu oluşturan farklı algoritmalar var. Özellikle son yıllarda katlanarak artan Optisyenlik bölümleri, optik sektörün ihtiyacının kat kat fazlasına tekabül ediyor. Meslektaşlarımızın sayısının artması bizleri mutlu ediyor ancak işsiz optisyenler ordusuyla karşı karşıya kaldığımız gerçeği ise değişmiyor. Son birkaç yılda mezun olmuş optisyenlere bakacak olursak çok sınırlı sayıda optisyen kendi mağazasını açabilmiş. Tabi ciddi bir sermaye gerekiyor. Çoğunluğu işsiz kalmaktayken bir kısmı ise meslek dışı geçici işlerde çalışıyorlar. Optik mağaza sahipleri eleman ihtiyacı oluştuğunda büyük oranda tecrübeli optisyen arıyorlar. Hal böyle olunca bizim yeni mezun optisyenler yine iş başı yapamıyorlar. Tecrübe kazanamıyorlar! Bizim şahit olduğumuz sorunlardan bir tanesi de cinsiyet ayrımı. Genelde optik mağazada satış personeli olarak bayan eleman ilanları görmekteyiz. Erkek optisyen arayanların sayısı bir elin parmağını geçmiyor. Optisyen arayanlar demişken, eleman ilanları demişken sektörde optisyene çok ihtiyaç varmış gibi algılanmasın. Ankara, İstanbul, İzmir gibi büyük illerimizi çıkarsak şu an ülkemizde mevcut mağazalara optisyen ihtiyacı yok denecek kadar az. Ayrıca mağaza açanların kaç katıdır bilinmez ama mağazasını kapatmak mecburiyetinde kalanlar, son zamanlarda mağazasını devredenler de dikkatimizi çekiyor.

Osman Çaklı:
Peki, optisyenlerin istihdam alanlarının genişletilmesinden bahsettiniz. Optisyenlerin istihdam alanları nasıl ve ne şekilde genişleyebilir?

Hüsamettin Akgül:
Evet. Optisyenlik bölümleri her geçen sene katlanarak genişliyorsa istihdam alanlarının da genişlemesi gerekiyor. Yani olması gerekenden bahsediyorum. Biraz önce bahsettiğim gibi Optisyenlik bölümlerinde verilen eğitimler sadece ticari bir alanı kapsamıyor.  Göz hekimleri tarafından göz hastalıkları ve sağlığı konularında ciddi eğitimler aldık. Optisyenler her ne kadar kelime anlamı gözlükçü olsa bile göz sağlığı konusunda eğitimli ve neticesinde diplomalı sağlıkçılardır. Bu şekliyle optisyenler öncelikle göz polikliniği bulunan, göz doktoru bulunan devlet, üniversite veya özel fark etmeksizin tüm hastanelerde çalıştırılmalıdır. Bakın bunu sadece optisyenleri istihdam etmek amacıyla söylemiyorum. Toplum sağlığını düşünmemiz gerekiyor. Hastalarımızın göz sağlığı için ayrıca poliklinik işleyişinin daha sağlıklı gerçekleşmesi için bunu çok önemli görmekteyiz.

Ayrıca bildiğiniz üzere Sağlık Bakanlığı tarafından yılda iki defa optik mağazalar denetlenmektedir. Bakın halkımızın bilmediği bir konuyu daha ifade edeyim. Optik mağazalar maalesef bu sektörle alakasız, sektöre, işe ve işleyişe vakıf olmayan farklı sağlık personelleri tarafından denetleniyor. Örneğin A ilinde bulunan bir optik mağazayı Sağlık İl Müdürlüğü tarafından görevlendirilmiş ebe denetliyor. B ilinde hemşire denetliyor. Optisyenlerin mağazalarda kullandıkları cihaz ve makinalar ciddi teknik bilgi ve donanım gerektiren demirbaşlardır. Burada bir çelişki oluşuyor. Yine ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tıpkı eczanelerde işlem gören reçeteler gibi optik mağazalarda da reçeteler denetlenmektedir. SGK’da ise yine teknik bilgi gerektiren reçete okuma ve kontrol işlemleri sektör ile alakalı kişiler tarafından gerçekleşmiyor. Burada da çelişkiler mevcut. Optisyenlerin istihdam alanlarında hastaneler, SGK ve Sağlık İl Müdürlükleri de olmalıdır. Her şeyden önce toplum sağlığı için büyük önem arz etmektedir.

Osman Çaklı:
Optisyenler neden hastanelerde çalışmalılar? Toplum sağlığı için önemli olduğunu belirttiniz. Bu alanlarda çalışan nitelikli personeller yok mu?

Hüsamettin Akgül:
Bu alanlarda çalışan personeller var. Ama bu alanlarda çalışan nitelikli, eğitimli, donanımlı özetle bu alanda diplomalı personeller yok. Hastanelerin göz polikliniklerinde görev dağılımlarını incelediğimiz zaman göz hekimlerine genellikle hemşireler ve sekreterler eşlik ediyorlar. Göz hekiminin yanında yardımcı sağlık personeli olarak poliklinik işleyişi, reçete yazımı, gözlük muayenesi gibi işlemleri yapıyorlar. Diğer bir alanda ise hastalar göz hekimlerine muayene olmadan önce ön muayene kısmında göz ölçüm odalarında gözlerinin yakın uzak görme kusurları gibi bir takım ön testlere tabi tutuluyorlar. Buralarda çalışan personel genellikle hemşire, sağlık memuru, sekreter. Sekreter demişken çoğu özel hastanede ise bu alanlarda sağlıkçı dahi olmayan normal sekreterler göz ölçümü yapıyorlar. Toplumun göz sağlığı maalesef görmezden geliniyor. Bu arada hemşire arkadaşlarımız alınmasınlar. Bazen bize eleştiride bulunuyorlar. Biz dört sene eğitim gördük şeklinde sitem edebiliyorlar. Onların mesleklerine hatta sanatına sonsuz saygı duymaktayız. Ancak bunun üzerine şöyle bir araştırmaya gittik. Hemşirelik bölümü ve tıbbi sekreterlik bölümünün üniversite eğitimleri boyunca aldıkları dersleri inceledik. Göz polikliniklerinde optisyen mi yoksa hemşire mi olmalı sorusuna yanıt aradık. Bu bölümlerde tüm eğitim dönemleri boyunca göz sağlığı, göz hastalığı, optik ölçüm teknikleri gibi tek bir tane dahi ders almadıklarına şahit olduk. Oysa optisyenlerin aldıkları eğitimlere baktığımız zaman işin ehli olan optisyenlerin yerinde farklı sağlık mensuplarının çalıştırılması hepimizi üzmektedir. Optisyenler ülkemizde göz hekimlerinden sonra göz ile alakalı eğitim almış tek meslek mensuplarıdır. Göz polikliniklerinde ise optisyenlerin çalışabileceği birçok alan mevcuttur. Toplum sağlığı için oldukça faydalıdır.

Osman Çaklı:
Optisyenlerin özellikle göz polikliniklerinde çalışması gerektiğini neden bu kadar fazla vurguluyorsunuz? Optisyenler hastanelerde çalışırsa ne olur, çalışmazsa ne olur? Optisyenlere neden hastanede istihdam sağlanmalı?

Hüsamettin Akgül:
Zaman zaman göz hekimleri ile sohbet etme imkanımız oluyor. Optisyen olduğumuzu öğrendiklerinde ise ilgileri artıyor. Bazı hekimler, gözlük muayenesinin kesinlikle optisyenler tarafından yapılması gerektiğini belirtiyor. Poliklinik işleyişinin hızlanacağını ve sıra yığılmalarını bir nebze de olsa hafifleteceğini söylüyorlar. Siz bir doktor olsanız ya da farklı alanlarda bir işveren veya takım lideri olsanız yanınızdaki personelin o alanda eğitim almış olmasını istemez misiniz? Ayrıca ön muayene odasında göz ölçüm işlemlerinde hastanın göz değerleri ölçümü, göz tansiyonu ölçümü, göz filmi gibi işlemler yapılıyor. İşlem sonrası ölçüm kağıdında sferik, silindirik, aks, pupilla mesafesi gibi değerler tespit ediliyor. Açık konuşalım. Hiçbir hemşire, hiçbir sekreter bu değerlerin ne anlama geldiğini ne işe yaradığını bilmez. Ancak bir Optisyenlik bölümü öğrencisi bile bu değerlerin ne anlama geldiğini daha birinci sınıfta öğreniyor. Optik mağazalarda şu şikayet çok yaşanıyor. Reçeteye uygun şekilde yapılan gözlük, hastaya teslim ediliyor. Hasta ertesi gün tekrar optik mağazaya geliyor. Göremiyorum diyor. Optisyen tekrar reçeteyi ve yaptığı gözlüğü kontrol ediyor. Değerler tam uyuşuyor. Ama hasta göremiyor. Ne olmuş biliyor musunuz? Göz hekiminin sekreterinin yazdığı reçetede sağ göz değerleri ile sol göz değerleri ters yazılıyor ya da artı değer ile eksi değer yanlış yazılıyor. Bunlar gibi farklı teknik hatalar da yapılabiliyor. Fark edilmesi bu süreçleri kapsıyor. Toplum sağlığı derken işte bunu kastettim. Çoğu hasta çok şikayetçi değilse ikinci kez göz hekimine gitmiyor bile. Öyle kalıyor. Bir göz polikliniği fobisi oluşuyor. İşte göz polikliniklerinde teknik personel olarak optisyen olursa ya da olmazsa bunlar oluyor. 

Osman Çaklı:
Aslında büyük bir problemle karşı karşıyasınız. Bir yandan optisyenler mağdur edilirken diğer yandan ise göz hastaları da mağdur oluyor. Sizce bu süreç bu aşamaya nasıl geldi?

Hüsamettin Akgül:
Süreç maalesef göz göre göre geldi. Yıllar önce çok sınırlı sayıda Optisyenlik bölümü varken şu an 2020 yılı güncel ÖSYM ve YÖK verilerine göre 77 üniversitede Optisyenlik bölümü var. Bazı üniversitelerde ikinci öğretim programları ve özel üniversitelerde ise %50 burslu %100 burslu gibi olmak olmak üzere 122 farklı Optisyenlik programı var. Bu sene Optisyenlik bölümüne yerleşen öğrenci sayısı yaklaşık 5.000. Optisyenlik bölümü Türkiye’de ilk mezunlarını 1994 senesinde verdi. Optisyenlik mesleği üniversite düzeyinde eğitim görmüş ilk mesleklerden bir tanesi olmasına rağmen kamuda istihdamı sağlanmayan ender branşlardan biridir. Zaman zaman bizlerden önce de gerek öğrenciler gerekse mesleğin önde gelen isimleri bugünleri tarif ederek işsiz optisyenler ordusu geliyor çözüm bulalım demişlerdir. Ancak şahit olduğumuz üzere sonuç alınamamıştır. Şunu da belirtelim. Bugünlerde, Optisyenlik bölümü olmamasına rağmen Optisyenlik bölümünde eğitim vermek üzere akademik personel alımı yapan üniversitelerle karşılaşıyoruz. Bu demek oluyor ki 2021 yılında da yeni Optisyenlik bölümleri açılacak. Optisyen meslektaşlarımızın sayısının çoğalması bizleri sevindirir ancak mezuniyet sonrası optisyenlere istihdam alanı açılmaması durumunda işsizler ordusuna katılacak olmaları bizleri üzmektedir. Sağlık Bakanlığı tarafından 2016 yılında optisyenlere Sağlık Teknikeri unvanı verildi. Ancak unvan sadece kağıt üzerinde duruyor. Üniversite hastaneleri optisyen alımını çok az sayıda da olsa gerçekleştirdi. Hatta Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Hastanesi nisan ayında optisyen alımı yapmıştı. Aynı üniversite bu ay yaptığı sağlıkçı alımında tekrar optisyen alımı ilanı yayımladı. Tahmin ediyoruz ki göz polikliniklerinde, alanında diplomalı optisyenlere ihtiyaç var. Sürecin hızlanarak tüm hastanelerde optisyen alımına gidilmesini bekliyoruz.

Osman Çaklı:
Daha önce optisyenlere istihdam konusunda çalışmalar, girişimler oldu mu? Ne gibi sonuçlar alındı?

Hüsamettin Akgül:
Evet daha önce birçok girişim oldu. 2020 yılında çeşitli üniversite hastanelerine optisyenler alındıysa şüphesiz bizlerden önce bu çalışmaları yürütenler sayesindedir. Hatta Sağlık Bakanlığı 2017 yılında istihdam edilmek üzere 125 optisyen alımı planlaması yaptı. Ancak planlanan atama gerçekleşmedi. O dönemlerde kabine değişikliğiyle birlikte Sağlık Bakanı ve alt kadrolarında değişiklikler yaşandı. Sonra öylece kaldı. Ayrı olarak bazı milletvekilleri tarafından soru önergeleri verildi, basın açıklamaları yapıldı ancak ne olumlu ne de olumsuz bir yanıt alınamadı. O dönemlerde Optisyenlik mezunlarının sayılarının az olduğunu ve eğer alım olursa optisyen sayısının yetersiz kalacağını düşünüyorum. Bu sebeple bir alım planlaması iptal edilmiş olabilir. Bildiğimiz üzere alımlar KPSS puanıyla ÖSYM tarafından yapılıyor. Düşündüğümüz zaman bundan 5-10 sene önce KPSS sınavına girmiş mezun optisyen sayısı kaç kişiydi? O dönemlerde mezun olan optisyenler optik sektörün ihtiyacını karşılayacak düzeydeydi. Oysa günümüzde mezun olup KPSS sınavına girmiş ve atanmayı bekleyen binlerce optisyen var. ÖSYM bu verileri görebiliyor. Optisyenlik mezunu kaç kişi sınava girmiş bunu analiz edebiliyor.

Osman Çaklı:
Öğrenciler Optisyenlik bölümüne nasıl geliyor? Nasıl ayrılıyor?

Hüsamettin Akgül:
Optisyenlik bölümü okuduğum için mutlu olduğumu tekrar belirtmek isterim. Ancak buradan üniversitelere ve hocalara bir çağrım olacak. Geçtiğimiz dönemde yaptığımız bir araştırmada 12 üniversitenin resmi internet sitesinde Optisyenlik bölümü sayfasında yer alan “mezun öğrencilerin iş olanakları” kısmında hastanelerde göz doktorlarının yanında çalışabildiğimiz yazılmış. 65 üniversitenin resmi sitesinde ise bu ibare yer almıyor. Üniversite tanıtım günlerinde görsel ve videolarda optisyenlerin hastanelerde çalıştığı söyleniyor. Lütfen bu söylemi düzeltelim. Ama hastane kısmını çıkartarak değil şöyle düzeltelim. Artık gerçekten optisyenler hastanelerde eğitimini aldıkları ve hak ettikleri alanlarda çalışabilsin. Üniversite hocalarımız bu öneriyi resmi iletişim kanalları ile Sağlık Bakanlığı’na iletebilir. Bu çözümün sağlanamadığı her geçen yıl Optisyenlik bölümüne öğrenciler güle oynaya gelip ağlayarak ayrılacak.

Osman Çaklı:
Son olarak neler söylemek istersiniz?

Hüsamettin Akgül:
Optisyenler dünyanın çeşitli yerlerinde farklı tanımlanıyorlar ve optisyenlere birçok alanda istihdam sağlanıyor.. Örneğin göz teknikeri, Oftalmik Teknikeri gibi unvanlar alıyorlar. Ülkemizde de optisyenlere mezun olduktan sonra sağlık teknikeri unvanı veriliyor. Optisyenlerin hastanelerde istihdam edilmesi için yeterlidir. Zaten üniversite hastaneleri bu unvan ile istihdam sağlıyor. 5193 sayılı Optisyenlik kanunumuzda ise Optisyenlik meslek tanımında çok sınırlı sayıda bir ifade yapılmış. Günümüz şartlarını karşılamayan tanımın güncellenmesi gerektiği herkes tarafından öneriliyor. Bazı kesimler tarafından optisyenlerin istihdamında en büyük engelin meslek tanımı olduğu iddia ediliyor. Üniversite hastaneleri ise optisyen alımını sağlık teknikeri unvanıyla yapıyor. Bu gibi çelişkileri de aşmak için meslek tanımımızın hastanelerde sağlık teknikeri olarak çalışabileceğimiz şekilde değişmesi en doğru yaklaşım olacaktır. Bu aşamada tabi ki mesleğimizin temsilcileri olan ve kamu kurumu niteliği taşıyan Türk Optisyen Gözlükçüler Birliği’mizin ve ona bağlı bölge odalarımızın gerekli çalışmaları yapacaklarından şüphemiz yoktur. Optisyen meslektaşlarımızdan, Optisyen odalarımızdan, Optisyenlik bölümü öğrencilerinden, Optisyenlik bölümü hocalarından, göz hekimlerinden, mesleğin önde gelenlerinden ve değerli basınımızdan optisyenlerin kamuda ve özellikle hastanelerde istihdam edilmesi konusunda destek bekliyoruz. Optisyenlere istihdam bir lütuf değil geç kalınmış bir haktır. En büyük sorunumuz birlik olamamak ve toplu şekilde beklentilerimizi ifade edememekti. Artık sosyal medyanın da yardımıyla tek bir mesaj ile herkese ulaşabiliyoruz. Lütfen bu konuya önem veren ve destekleyen herkesten yapılan çalışmalara destek ve yapılması istenen etkinlikler için öneri bekliyoruz. 

Gazete duvar ve sizlere de teşekkür ediyor çalışmalarınızda kolaylıklar diliyoruz.

Kaynak: https://www.optisyenatama.com/e-roportaj-optisyenlere-istihdam/