Gözlükte Akıl Var Ama İnsan Eli Hâlâ Şart!

I. Giriş
Yapay zekanın sağlık sektöründe sürekli gelişim gösterdiği bilinmektedir. Yapay zekanın adeta takip edilmesi zor bir şekilde sürekli gelişim içinde olması, insan aklına birtakım sorular getirmektedir. Bu sorulardan biri de yapay zekanın insanların mesleğini elinden alıp alamayacağına ilişkindir. Yapay zekanın insanların mesleklerinin yerini alıp alamayacağı konusu üzerinde tartışmaların yaşandığı görülebilmektedir. Kimi çevreler yapay zekâ konusunda oldukça iyimserken, kimileri meseleye tedirgin bir şekilde yaklaşmaktadır.

Bu yazımızda, yapay zekanın optisyenlik üzerindeki olası etkileri üzerinde durmaya gayret edilecektir. Yazılanlar, doktrinden ve kişisel görüşlerden oluşmaktadır.

II. Yapay Zekânın Sağlık Alanındaki Gelişimi
Sağlık sektöründe yapay zekanın kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır (Çınar, 2025). Mesela; kanser tedavisinde ve ilaçların hastalar üzerindeki etkisinin ölçülmesinde yapay zekâ tabanlı teknoloji sistemleri kullanılmaktadır (Çınar, 2025). Yapay organ, implant, robotik uzuv gibi insan vücuduyla birleşebilen sistemlerin kullanılabildiği de gözlemlenmektedir (Çınar, 2025). Gelecekte, insanların konuştuklarını tercüme edebilen gözlük veya kontak lenslerin üretilebileceği düşünülmektedir (Çınar, 2025).

Bu gelişmelerin insan sağlığı açısından olumlu olduğu düşünülebilir. Ancak, yapay zekanın sağlık çalışanlarının mesleğini elinden alabileceğinin ifade edildiği de görülebilmektedir (Kai-Fu Lee). Yazara göre, 20-30 yıl içinde doktorların bir bölümünün işini kaybetmesi mümkündür (Kai-Fu Lee). Yapay zekanın sağlık çalışanlarının yerini almasının mümkün olmadığını düşünen yazarlar da bulunmaktadır (Çalışkan, Karaca, Demir, 2021). Yazarlara göre, yapay zekanın sağlık çalışanlarını işinden edebileceği algısının değiştirilmesi gereklidir (Çalışkan, vd., 2021).

III. Yapay Zekâ ve Optisyenlik
Sağlık mesleği mensuplarından biri de optisyenlerdir (Gündüz, 2020). Optisyenlik, teknoloji ile ne kadar içli dışlı olsa da insan gücüne ihtiyacı olan bir meslektir (Batman Petrol Gazetesi, 2020). İnsanların yüz ve göz yapısının farklı olması nedeniyle üretilen gözlük camının optisyenler tarafından montajının yapılması oldukça önemlidir (Batman Petrol Gazetesi, 2020). Ayrıca; kişinin reçetesi, yüz ölçüleri, yaşam tarzı ve zevkleri sağlıklı bir görüşe ulaşmak için önem arz etmektedir (Batman Petrol Gazetesi, 2020). Kişiye en uygun cam tasarımının ve montajının optisyenler tarafından yapılması gerektiğinden, yapay zekanın optisyenliğin yerini alamayacağı belirtilmektedir (Batman Petrol Gazetesi, 2020). Yapay zekâ, optisyenlikle ancak yardımcı eleman olabilecektir (Batman Petrol Gazetesi, 2020). Bu nedenlerden ötürü, yapay zekadan en son etkilenebilecek mesleklerden birinin optisyenlik olduğu düşünülmektedir (Batman Petrol Gazetesi, 2020)

A. Yapay Zekâ Destekli Gözlük
Cornel Üniversitesi tarafından yapay zekâ ile çalışan gözlük geliştirilmiştir (Optik Gazete, 2023). Geliştirilen gözlüğün yapay zekâ ve sonar teknolojisinden destek aldığı belirtilmiştir (Optik Gazete, 2023). Ancak bu gözlüğün tam olarak işlevinin ne olduğu net bir şekilde ifade edilmemiştir.

Türkiye’deki bir kolej tarafından proje olarak sunulan yapay zekâ destekli gözlük ise görme engelli bireyler için kullanılacaktır (Çağ Koleji, 2025). Bu gözlük ile; görme engelli bireyleri hareket halindeyken yönlendirme, yazıların sesli olarak okunması, kişilerin tanıtımı gibi işler yerine getirilebilecektir (Çağ Koleji, 2025). Buna benzer çalışmaların başka çevrelerce yapıldığı da gözlemlenebilmektedir.

IV. Görüşlerimiz ve Sonuç
Yukarıda izah edilmeye gayret edilen gelişmelere bakıldığında, optisyenliğin yapay zekadan etkilenmeyeceğini söylemek kanımızca isabetsizdir. Ancak bu etkilenme istihdam açısından olmayabilecektir. Optisyenlik (daha önce de belirtildiği gibi) insan gücüne de ihtiyaç duyabilen bir meslektir. Optisyenliğin yapay zekanın iyice yaygınlaştığı bir dönemde de var olabileceği kanaatindeyiz. Lakin, mesleğin işleyiş biçiminde yapay zekadan kaynaklı birtakım değişiklikler yaşanabilecektir. Bu değişiklikler kanımızca mesleği tamamen ortadan kaldırmayacaktır. Ancak hastalık teşhis ve tedavi yöntemlerinde yapay zekâ kullanımı ve doktorluk mesleğine ilişkin doktrin görüşleri birlikte değerlendirildiğinde, göz doktorları için durum aynı olmayabilecektir. Optisyenler, bir yapay zekâ doktor tarafından kendilerine bir şekilde ulaştırılan reçeteye göre hareket edebilecektir. Elbette, geleceğin ne göstereceği net olarak bilinemez. Yazılanlar sadece yapılan bir araştırmadan elde edilen sonuca dayanmakta ve görüşlerden oluşmaktadır.

Fatih Emre CANSU

Kaynakça
https://www.cag.k12.tr/tr/haberler/yapay-zeka-destekli-gozluk-projesi, E.T: 02.06.2025.
https://www.optikgazete.com/gundem/gozlukler-artik-yapay-zeka-ile-calisacak-h7253.html,
https://batmanpetrol.com/optisyenlikte-yapay-zeka-etkisi-18919, E.T: 02.06.2025.
Kai-Fu LEE, Yapay Zekâ ve Yeni Dünya Düzeni, Optimum Yayıncılık, İstanbul, 2018.
Sevda Bora ÇINAR, Yapay Zekâ ve Hukuk Yapay Zekânın Düşünsel Temelleri ve Hukuk Alanıyla Etkileşimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2024.
S. Ayhan ÇALIŞKAN, Ozan KARACA, Kadir DEMİR, Sağlık Çalışanları Yapay Zekaya Hazır mı, Sağlık Bilimlerinde Yapay Zekâ Dergisi, Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 35- 35, 15.04.2021.