Bir zamanlar DOĞU BANK

Kadıköy Anadolu da okuyan 3 genç.

Vitrinde yuvarlak John Lennon gözlüklerini gösterip gülüyorlar. Ellerinde çantaları, gülmekten yerlere yatmaktalar. Bir tanesi kapının oraya geliyor. Diğerleri cesaret verse girip deneyecek ama gülmek bırakmıyor ki. Daha uzun bir zaman vitrinde ki gözlüklerle ilgili geyik çevirip, güldüler.

Artık ne anlatıyorlarsa?

Gülmek tam da böyle olmalı diye düşünüyorum. Seneler var böyle içten güldüğümü hatırlamıyorum. İçki masası dışında. Bir de tabii, yaşlanınca ister istemez suratta düşüyor. Yer çekiminin ve yüz kaslarının da etkisiyle…

Tüm bunlar yaşlıların neden az güldüklerini ve aksi görünmeleri gerektiğinin de sebebidir. Zaten bir taraftan sağlıklarını yitirip, öte yandan gülme becerilerini de kaybedince,bir de ağır işitiyorlarsa neye gülecekler ki? Hele kendilerinden yaşça küçüklerle muhataplarsa…

Doğu Bank, benim çıraklığımda iki şekilde aklımda kalmış. Aksi ve yaşlı insanlarla dolu bir yer ve sefer tası kültürü.

Gözlükçüler Derneğinden başlayarak, Saragossiye dek…

Dernekte rahmetli Fahri bey! Nasıl da korkardım ondan. Tek bir gün güldüğünü hatırlamam. Aslında gülmesini gerektirecek bir şey de yoktu. Sadece ben görmemiştim. Herkes, Amber Kadir değil ki, görür görmez ”N’aber lan keraneci? Gel buraya ” desin.

Essel de matmazelin karşısındayım. Matmazeli, Kontes, Barones, Leydi gibi bir asalet ünvanı zannettiğimden -Teksas, Tommiks kültürü ile bu kadar oluyordu.  Daha bir saygı ile davranır, cam listesini uzatırken bir önümü iliklemediğim kalırdı. Allah’ı var, matmazel de bu ünvanın hakkını verir, çok kutsal bir görev yapıyormuşçasına son derece ciddi bir yüzle camlarımızı teslim ederdi. Mösyö Sava ve Matmazel’e rağmen dükkanın bu sıkıcılığı Rober’in gelmesi ile çözülürdü. Matmazel’e ”günaydın ” çekerek kahkahalarla içeri giren bu dişlek adam, Mösyö Sava’ya hitaben;

–Kisis tali vantano mösyö Sava? Derdi.

Konuşurken boynunu geri atmak gibi bir tiki olan Mösyö Sava’nın yüz hatları gevşer, ağzı kulaklarına varır,

–Si!Si Rober! Diye cevaplardı.

Bu konuşmaların anlamını bilmez, ama hınzırca gülümsemelerden pekte edepli bir şey olmadığını anlardım.

Hemen yanı başında ki OP-SA optik ‘te şirketin emektarı İlhan abi, camlarımızı ayarlarken; Nazaret abi ya komşularıyla laflamakta ya da telefonda Bomonti de ki fabrika ustasına ayar vermekteydi.

Zeıss’te kimse yoksa sahibi Aristodomis Emanuellidis -Allah aşkına isimdeki azamete bakın-koca gövdesi, dolma gibi parmaklarıyla camlarınızı paketlerdi.  O dönem sırf Zeıss adından dolayı Doğu Almanya’nın Carl Zeıss Jena takımına sempati duyar, Avrupa’dan Futbol programıyla maçlarını takip ederdim.

Mesleki dayanışma hesabı…

Dita da, asansör çalışmadığından sevilmeyen bir yerdi. Rodenstock camlarımız hesaplanırken Garbis Usta’yı Patronları Yervant ve Tanaş ustalara yeni gelen cam kesme makinasını tanıtırken bulurdunuz.

65 milim organik beyaz cam adresiniz Mois Barokas’a ait İtimat Cam Deposu idi.

Patronlar,

Konyalı, Borsa, Gar lokantası gibi yerlerde yemek yerken, çalışanların tezgah arkasında sefer taslarını dizerek yemek yedikleri bu dönem de yemeklerini bırakıp hizmet etmeleri bizi utandırırdı ama ne çare?

Daha o zamanlar Doğu Bank, saatçı ve elektronik eşyacılarla dolmaya başlamıştı. Yine de hanın asıl sahipleri Gözlük cam ve çerçeve depoları ile gümrük komisyoncuları idi. Rengin, San optik gibi yerli depolarımızın da bulunduğu Doğu Bank, 70’li yılların sonundan itibaren Asala terörünün azınlıklarımız üzerinde ki etkisini en iyi gözlemleyebileceğiniz yerdi. Hele 80’li yıllarda ne zaman bir büyükelçimiz vurulsa, bu cam depolarındaki hüznü, dikkatli bir göz hemen seçerdi.

Bahçelerde mor meni

Verem ettin sen beni

Ya sen İslam ol ahçik,

Ya ben olam Ermeni.

Doğu Bank’ın 3. katında tuvaletlerin hemen yanında tansiyon aletleri benzeri medical eşyalar satan bir dükkanda duyduğum müziği tanıdık, sözleri bir tuhaf bu türküyü… Çay ocağının karşısında ki küçük bir saatçı dükkanında ise tanıdık bir yüz-oralarda sık görmekten olsa gerek-dükkan sahibiyle beraber birini teselli ediyorlar.

–Sizin ne suçunuz var ki? De pakayum baa. Kim kalıcı olmuş ki toprağunda? Hepimuz pi yerden pi yere göçeruz da… Misal pen! Papam Artvin Borçkali. Anami Tokat’ta pulmuş. Oradan da İstanpul’a gelmişuz.

3 numara saatçı tornavidası alacağım. Kapının önündeyim. Silikliğimden mi, konuştukları konunun öneminden mi, varlığımı hissetmiyorlar bile. Teselliye dükkan sahibi de başını sallayarak katkıda bulunuyor. Laz amcam, eli arkadaşının omzunda, duyabildiğim kadarıyla şöyle bir şeyler söylüyor.

–Her pi şeyin pi sebebi var. Pazen kıtlık, pazen kuraklık, pazen savaş… Göçe, tehcire pi dediğumuz yok, Artuk pi şeyleru geri dönderemeyuz. Onemli olan ders almak. Pi daha tekrarlanmasun, aci olduğuyla kalsin, yaruna yeni acilar katmasun…

Türkiye’nin ekonomiden siyasete, sosyolojiden sinemaya, sanata varıncaya dek tam teşekküllü bir belgeseli yapılacaksa eğer, buna bir de İş hanları penceresinden bakılması gerektiğini düşünüyorum. Nazifbey, Vakıfhan’lar, Emniyethan, Aktarhan, Hayyam işhanı, yenilerden Kastel, Altın, Gençten…

Ve elbette Doğu Bank hanı.

Doğu bank’ın dünü-bugünü, ekonomimizin de aynasıdır. Cumhuriyetimizin geçirdiği tüm değişimlerin, ekonomik hayatın tüm verilerini en iyi gözlemleyebileceğiniz yerler, bu ülkenin kalbini tutan hanlar, özellikle de Doğu Banktır.

Şimdilerde en son model cep telefonu ve bilgisayarlar başta olmak üzere her tür elektronik eşyaya ev sahipliği yapan Doğu Bank, Bisikletçileri, hamalları, çay ocağı, berberleri ile ayrı bir dünyadır ve gerçektir.

Ömrü olursa 3000’ li yıllarda da son model, garantisiz ve ucuz Işın Kılıcı, Uzay Kapsülleri ile Fotosferik uzay saatleri de bulabileceğiniz yerdir.

Metin Turanlı