Avrupa Birliğinde Yaşam Boyu Öğrenme

Hızla artan bilgi ve gelişen teknoloji bireylerin eğitim ihtiyaçlarını artırmıştır. Teknolojik yeniliklerin ortaya çıkma sıklığı artmış, üretim ve hizmet sektöründe kısa periyotlarda teknolojiler değişir hâle gelmiştir. Bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler toplumsal, kültürel, siyasî ve ekonomik alanlarda devrim niteliğinde değişikliklere neden olmaktadır. Bu hızlı dönüşüm Avrupa kıtasında bulunan ülkelerin diğer güçlü devletler karşısında gücünü muhafaza etmek ve dünya siyasetinde daha etkin olmak amacıyla bir araya gelmelerine neden olmuştur. İlk başlarda ekonomik bir birliktelik olarak görülen Avrupa topluluğu daha sonraki yıllarda kültür, eğitim gibi sosyal konularda da ortak projeler geliştirmeye başlamıştır. Geliştirilen proje ve politikaların tespitinde genel olarak aşağıda verilen genel hedefler dikkate alınmaktadır⁽¹⁾.

1. Bilgi toplumuna uyum

2. Rekabet gücünün yükseltilmesi

3. İnsan gücünün serbest dolaşımı

4. İstihdamın artırılması

AB 1990’lı yıllardan sonra komisyon kararlarıyla ve projeler yoluyla eğitime özel bir önem verilmiş ve üye ülkelerden bu kararları hayata geçirmeleri istenmiştir. AB eğitim konusunda ülkelerin eğitim programlarına direkt olarak müdahale etmemektedir. Daha çok eğitim sistemlerinin genel sorunlarıyla ilgili projeler geliştirmektedir. Ayrıca AB, üye ülkelerin eğitim sistemleri hakkındaki bilgileri kısa aralıklarla toplayarak üye ülkelerin eğitim sistemlerinde meydana gelen değişmeleri de takip etmektedir.

Birliğin eğitim konusunda üzerinde önemle durduğu bir konu ise yaşam boyu öğrenmedir. Bu konuyla ilgili AB komisyonunun 1995 yılında Öğrenen Topluma Doğru adlı çalışması bulunmaktadır. 1996 yılı ise yine komisyon kararıyla Avrupa yaşam boyu öğrenme yılı olarak kabul edilmiştir. 2000 yılında ise yeni bir bildiri yayımlanmıştır.

AB’nin eğitimle ilgili diğer projelerinde de yaşam boyu öğrenmeyle ilgili amaçlar ve uygulamalar bulunmaktadır. Avrupa Birliğinde meslekî eğitim alanına yönelik olarak yürütülen Leonardo da Vinci programının dayanaklarından birkaçı yaşam boyu öğrenmeyle ilgilidir. Ayrıca programın önceliklerinden birisi, bilgi toplumuna ilişkin araçları kullanarak yaşam boyu öğrenmeye katkı sağlamaktır⁽²⁾.

AB’de hazırlanan strateji ve projeler tüm üye ülkelerle ortak yürütülmekte ve finansmanı sağlanmaktadır. Yaşam boyu öğrenme daha çok istihdam, işsizlik ve okul sanayi iş birliği gibi konuları kapsamaktadır. Bunların yanında dil öğrenimi, dışlanmışlıkla mücadele gibi amaçları da bulunmaktadır.

Yaşam boyu öğrenme konusunda politikalar, kararlar, stratejiler ve projeler geliştirilmiştir. Türkiye’de AB’nin yaşam boyu öğrenme ile ilgili karar ve politikalarının bilinmesi gelecekte eğitim alanında meydana gelecek uyumu kolaylaştıracaktır. Bu çalışma ile AB’de yasam boyu öğrenmenin amaçları, öncelikli hedef kitlenin kimler olduğu, uygulamaların sonuçları verilerek, ilgililere kaynak sağlanmış olacaktır. Ayrıca AB’de yaşam boyu öğrenme kavramının nasıl anlaşıldığı teori ve uygulama boyutlarında neler yapıldığı aday ülke olan Türkiye’yi yakından ilgilendirmektedir.

Yaşam Boyu Öğrenme

Modern anlamdaki devletlerin kurulmasıyla eğitim ve öğretim işleri devletin asıl görevi hâline gelmiştir. 19. yy.’dan başlayarak belirli yaş grupları zorunlu olarak okullarda eğitim ve öğrenme sürecine sokulmuşlardır. Ancak geçen yüzyılın ortalarından itibaren bilinenlerin yeni nesillere aktarılması olarak görülen eğitimin yetersizliği konusunda görüşler dile getirilmeye başlanmıştır. Çünkü bilim ve teknolojinin hızla gelişmesiyle bir insanın ortalama ömründe çok büyük değişikliklere neden olan yenilikler ortaya çıkmıştır. Bu koşul altında insanların çocukluklarında öğrendikleri şeyler yaşamlarının geri kalan kısmında geçerli ve yararlı olmayacaktır.

Alfred North Whitehead 1931 yılında bu durumun farkına varmıştır. “Artık insanların gençliklerinde öğrendikleri şeylerin onların yaşamları boyunca kullanmaları savı geçersiz hâle gelmiştir.” Bugün çok önemli değişimlerin meydana gelme süresi bir insanın ömründen daha kısadır. Bundan dolayı yapılacak eğitim insanları olabilecek yeni koşullara hazırlıklı olmalarını sağlamalıdır⁽³⁾.

Bu nedenle eğitim artık yaşam boyu sürekli araştırma süreci olarak tanımlanmak zorundadır. Ve böylece herkes için (hem yetişkinler hem çocuklar) en önemli öğrenme öz yönetimli araştırma becerileri kazandırarak nasıl öğrenileceğinin öğrenilmesidir.

1972 yılında toplanan UNESCO eğitimin geliştirilmesi komisyonunda, eğitimin yaşam boyunca süren bir etkinlik olduğu kararına varılmıştır. Eğitimin insanları henüz olmayan bir topluma hazırladığı belirtilmiştir.

1972 yılı UNESCO uluslar arası eğitim komisyonu önerileri⁽⁴⁾:

1. Eğitimi okul yaşı ve okul binaları ile sınırlamak yanlıştır.

2. Eğitim, hem okul eğitimini hem de okul dışı eğitimi kapsayan tüm eğitsel etkinliğin temel bileşeni olarak düşünülmelidir.

3. Eğitsel etkinlik daha esnek olmalıdır.

4. Kısaca eğitim yaşam kadar uzun bir varoluşsal süreklilik olarak tasarlanmalıdır.

1973 yılında OECD tarafından yayınlanan yaşam boyu öğrenme için bir strateji adlı raporda küresel ekonomi ve rekabet ortamında meslekî hareketlilik ve kişisel öğrenmeyle ilgili olarak yaşam boyu öğrenme gerekli görülmüştür⁽⁵⁾.

Yaşam boyu eğitim ile yaşam boyu öğrenme kavramları arasında fark bulunmaktadır. Yaşam boyu öğrenme kavramında, eğitimsel gelişimiyle ilgili sorumluluk kişinin kendisine verilmektedir. İstihdam edilebilir bireyler için kişi bir müşteri gibi eğitim ve öğretim pazarından kendi gereksinimlerine uygun eğitimi bireysel sorumluluğunu kullanarak seçer.

UNESCO ise 1996 yılı raporunda yaşam boyu eğitim kavramı kullanılmaya devam etmiştir. Bu kavram Fransızca orijinalinin çevirisidir. Yaşam boyu eğitim, mevcut eğitim sistemini yeniden yapılandırmayı ve eğitimle ilgili olup da eğitim sisteminin dışında kalan tüm potansiyeli geliştirmeyi amaçlayan genel bir düzenlemedir.

Son dönemde (OECD1999) hazırlanan raporda şimdiye kadar yaşam boyu öğrenmenin yatırımı, ortamı, parası ve yönetimi kamu otoritesi tarafından karşılandığı ancak bundan sonra beraber ve bölünmüş sorumlulukla, sorumluluğun kişiye ve firmalara verildiği görülmektedir. Günümüz iş dünyasının ihtiyacı olan yüksek kaliteli iş gücünün yetiştirilmesinde firmaların ve kişilerin sorumluluğu bulunmaktadır⁽⁶⁾.

Avrupa Birliğinde Yaşam Boyu Öğrenme

AB kurulduğundan beri, ağırlıklı olarak ekonomik bir yapı olarak görülmüştür. AB’nin 1970’li yıllara kadar eğitim konusunda herhangi bir projesi bulunmamaktadır. Eğitimle ilgili ilk rapor 1973 yılında hazırlanan Avrupa Topluluğunda Yüksek Öğretim Muhtırası adlı rapordur. İkincisi ise yine aynı yılda yayınlanan Avrupa Topluluğunda Açık Uzaktan Eğitim bildirisidir. 1980’li yılların ortalarından itibaren eğitimin farklı alanlarında hizmet veren programlar yürürlüğe girmiştir⁽⁷⁾.

Sürekli eğitimle ilgili ilk metin 1993 yılında hazırlanan yeşil bültendir. Bu metinde işsizlerin tekrar emek piyasasında iş bulmalarını sağlamak amacıyla sürekli meslekî eğitim sisteminin sistematik bir yapıya kavuşturulması öngörülmüştür.

Bu metinde mevcut iş gücünün meslekî teknik eğitim ile günün teknoloji ve iş gücü pazarına uygun becerilerle donatılmasına geniş bir yer ayrılmıştır.

Diğer bir rapor ise komisyon kararı olan Beyaz Bültendir. 1995 yılında hazırlanmıştır. Öğrenen topluma doğru: Öğrenme ve Öğretme başlığını taşımaktadır. Yaşam boyu öğrenme konusunda birliğin amaçları ve yapılması gerekenler belirlenmiştir. Bir başka yaşam boyu öğrenme etkinliği ise 1996 yılının Avrupa yaşam boyu öğrenme yılı ilân edilmesidir. Komisyon kararıyla yaşam boyu öğrenmenin amaçları, ilkeleri ve stratejileri belirlenmiştir.

2000 yılında ise EURYDICE tarafından AB üye ülkelerde yaşam boyu öğrenme adına yapılanlar raporlaştırılmıştır. Yine 2000 yılında yaşam boyu öğrenme bildirisi yayınlanmıştır.

Yukarıda adı geçen metinlerin dışında, AB çeşitli konularda hazırlanan projelerde de yaşam boyu öğrenme konusunda uygulamalar bulunmaktadır.

Beyaz Bülten: Öğrenen Topluma Doğru⁽⁸⁾

Hazırlanan rapor ve komisyon kararı ile tüm kesimleri içine alan ve öğrenen bir topluma dönüşme amacı vardır. Alınan kararların uygulamaya dönük somut yönü de bulunmaktadır. Örneğin eğitimle ilgili komisyon kararlarında artık sadece eğitim bakanları bulunmayacak aynı zamanda sosyal gruplar ve sanayi kesiminde temsilcileri de bulunacaktır.

Hazırlanan rapora göre günümüz Avrupa toplumunun karşı karşıya kaldığı üç önemli olgu şunlardır:

1. Bilgi teknolojilerinin yayılmasıyla iş organizasyonları ve üretim süreçlerinde meydana gelen radikal değişmeler,

2. Ekonomik küreselleşme,

3. Bilimsel bilgilerin hızla yayılması ve bu bilgilerden kaynaklanan teknolojiler.

Bilgi teknolojilerinde meydana gelen hızlı değişmeler hem bilimsel bilginin üretimini kolaylaştırmış hem de yayılmasına olanak tanımıştır. Ekonomide ve sosyal yapıda hızlı bir küreselleşme başlamıştır. Bu değişmeler büyük oranda olumlu olmuştur. Bütün bu olumlu gelişmelere rağmen, AB aşağıda açıklanan problemlerle de karşı karşıya gelmiştir.

1. Nüfusta meydana gelen değişmeler

2. Kültürlerin karşılaşması

3. Çevresel konular

4. Sosyal marjinalleşme

5. Demokrasiye yönelen tehditler

Yukarıda karşılaşılan olgu ve problemlerin üstesinden gelmek amacıyla beyaz bülten yayınlanmıştır.

Beyaz Bülten’in Amaçları⁽⁹⁾

1. Bireyleri Yeni Bilgiler Kazanmaya Cesaretlendirme

Komisyon AB seviyesinde bu amaca ulaşmak için üç farklı konu belirlemiştir.

1.1. Becerilerin Tanımlanması

Bütün AB üye ülkelerinde anahtar beceriler belirlenerek bu becerilerin kazandırılması, değerlendirilmesi ve belgelendirilmesini sağlamak amaçlanmaktadır. Bu amaca hizmet edecek bir Avrupa sertifikasyon sistemi kurulmalıdır.

Burada en önemli aşama akreditasyon sisteminin kurulması olacaktır. Bu komisyon tarafından öğrenen topluma doğru atılacak muazzam bir adım olarak tanımlanmıştır. Bunun kurulmasıyla kişisel beceri kartlarına ulaşılacaktır. Bu kart hazırlandığında bilgi ve beceriler tanımlanacaktır.

Avrupa akreditasyon sistemi teknik ve meslekî becerileri kapsamaktadır. Bu sistem yüksek öğretimi, kurumları, iş yerleri, meslek sektörleri, bölgesel kuruluşları, ticarî ve sosyal birlikleri içermektedir. Becerilerin tanımlanmasında anahtar beceri, kişisel beceri kartı, belgelendirmede saydamlık ve belgelendirme sürecinde sorumluluğun dağıtılması önem kazanmaktadır.

1.2. Hareketlilik

Avrupa Birliği ortak bir kültür yaratmak amacıyla hareketliliğe büyük önem vermektedir. 1993 yılında başkanlar kurulunun kararıyla öğrenci hareketliliği büyük oranda kolaylaştırılmıştır. Öğrenciler isterlerse öğrenimlerinin bir kısmını üye ülkelerin birinde yapabilmektedirler. Hareketliliğin sorunsuz sürdürülmesi amacıyla kredi transferi (ECTS) sistemi kurulmuştur.

1.3. Multimedya Eğitim Yazılımları

Yeni bilgilerin kazandırılmasında önemli bir işleve sahip olması beklenen multimedya yazılımlarının yaygınlaştırılması amaçlanmaktadır. Eğitimde yazılımların artırılması ve okullarda AB ürünlerinin kullanılması teşvik edilmiştir.

2. Okul ve İş Sektörünü Bir Araya Getirme

Okul ve iş yerleri arasında köprüler kurma ya da güçlendirme amaçlanmaktadır. Okul ve iş dünyasının bir araya gelebilmesi için üç şartın yerine getirilmesi gerekir.

2.1. Eğitim iş dünyasına açık olmalıdır.

Eğitim kurumları iş dünyasının ihtiyaçlarını tespit ederek, üretim süreçlerindeki değişmeleri girişimcilerin bilgisine başvurarak eğitim uygulamalarınıda hesaba katması gerekir.

2.2. Şirketler yetiştirme ve öğretim için olmalıdır.

Şirketleri sadece işçilerin değil aynı zamanda genç insanların ve yetişkinlerinde yetiştirilmesinde görev almalıdır. Geleneksel eğitim sistemi içerisinde başarısızlığa uğramış olanlara bir şans daha verilmelidir. Firmalar için belirli iş gücünü temin etmenin bir yolu da bu olabilir.

2.3. Okul ve firmalar arasında iş birliği geliştirilmelidir.

Okul ve iş dünyası arasındaki ilişki çıraklık ve yetiştirme projeleriyle güçlendirilmelidir. Bu sistem aynı zamanda bütün yeterlilik seviyelerinde, yüksek öğretimde, iş ve mühendislik okulları içinde uygundur.

Çıraklık ve yetiştirme sistemi ile kişi için gerekli niteliklerin iş içinde kendi yaşantıları yoluyla kazandırılması teşvik edilmelidir. Çıraklık sisteminin geliştirilmesinde Erasmus, Leonardo Da Vinci ve yeşil bülten ile öğrencilerin uluslar arası deneyim ve şirket içinde öğretim fırsatları sağlanmıştır. Ayrıca çıraklık merkezleri arasında ağ kurulması ve çırakların hareketliliğinin kolaylaştırılması çalışmaları devam etmektedir.

Meslekî öğretimde yeni mesleklerin cesaretlendirilmesi gerekmektedir. Özellikle hizmet sektöründe yeni meslekler için eğitim fırsatı temin edilmelidir. Bilgisayar ve iletişim teknolojileri ürünlerine artan bir şekilde talep bulunmaktadır. Bu talebi karşılayacak teknisyen ve mühendislere ihtiyaç vardır.

3. Dışlanmışlıkla Mücadele

Ekonomide meydana gelen gelişmeler ve devam eden rekabet ortamında istihdam edilecek nüfus birkaç kategoriye ayrılmıştır. Bu kategoriler şunlardır:

1. Niteliksiz genç insanlar

2. Yaşlı işçiler

3. Uzun süreli işçiler

4. Meslek pazarına yeni giren kadınlar

Beyaz bülten bu insanların istihdam ve toplum dışında kaldıklarını belirtmiştir. Bu insanların marjinalleşme sürecini engellemek için işe geri dönüş gibi önlemler almaya çalışmaktadır. Beyaz bülten dışlanmışlıkla mücadele için iki çeşit önlem geliştirmiştir.

3.1. İkinci şans projesi

Okul sistemi insanlar için birinci şanstır. Ancak aileler ve sosyal şartlardan dolayı bu fırsatı değerlendiremeyenler olmaktadır. Niteliksiz olarak topluma katılan genç insanlar bir meslek bulmayı ve topluma entegre olmayı ümit etmektedirler. Bunu sağlamak amacıyla yeni öğrenme merkezleri kurulmalıdır. Bu merkezlerde kaliteli öğretmenler diğerlerinden daha yüksek ücretle istihdam edilmelidir. Şirket içi eğitimi bilen, yeni güdüler oluşturan ve çoklu ortam kullanabilen öğretmenlere ihtiyaç duyulmaktadır.

Bu tip bir uygulama ABD’de hızlandırılmış okul adıyla gecekondu bölgelerinde hizmet vermektedir.

3.2. Avrupa Gönüllü Teşkilâtı

Gönüllü servisler genç insanlara kamu yararına çalışma şansı verir. Bu servis ile gençler ya kendi ülkelerinde ya da gelişmekte olan ülkelerin birinde hizmet verebilmektedirler. Avrupa parlamentosunun kararıyla üye ülkelerde birçok gönüllü gençlik servisleri kurulmuştur.

Bu servisler özellikle birlik içinde problemli olan misafirlerle ve gelişmekte olan ülkelerde takım çalışmalarıyla birçok iş başarmıştır.

ABD’de gönüllü gençlik kuruluşları 1961 yılında Barış Gönüllüleri adıyla kurulmuştur. Bu kuruluş Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan ülkelerde hizmet vermiştir. Bu kuruluş ağırlıklı olarak Afrika, Eski Doğu Bloğu ülkeleri ve Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde çalışmalarına devam etmektedir. Americorps adlı gönüllü kuruluş ise 1992 yılında kurulmuştur. Amacı Amerika içinde ihtiyacı bulunan gruplara yardım etmektir⁽¹⁰⁾.

4. Birliğin Dillerinden Üçünde Yeterlilik Geliştirme

Ortak Pazarda sınırların kalkmasıyla kişisel ve meslekî fırsatları değerlendirmek isteyenler için dil yeterliliği ön koşul olmuştur. Üç dilde yeterlilik farklı ülkelerde çevreye uyum ve işte başarıyı olumlu yönde etkileyecektir. Avrupa medeniyeti ve kültürünün sağlıklı olmasında dil gerekmektedir. Çok dillilik Avrupa medeniyeti ve öğrenen toplumun ön şartıdır. Aynı zamanda yabancı dil bilme ülkeler arası hareketlilik için gereklidir.

İş hayatı için dil öğrenme ikili bir öneme sahiptir. Öğrenilen dil hem bireyin genel kültür seviyesini yükseltmekte hem de meslek elde edildiği zaman kişiye avantaj kazandırmaktadır. Dil bilen kişi isterse kendi ülkesinde isterse birlik içindeki başka bir ülkede çalışabilmektedir.

Birlik dillerinin öğretiminde kullanılacak materyal ve yöntemlerin belirlenmesi için bir sistem kurulmalıdır. Dil öğretim yöntemlerinin belirlenmesinde yetişkinler, düşük nitelikliler ve çocuk grupları göz önünde bulundurulmalıdır. Okul öncesi dönemde dil öğretimine başlanması faydalıdır.

5. Fabrika ve Eğitime Yapılan Yatırımı Eşit Seviyeye Getirme

Fabrika kurulurken nasıl vergi indirimi vb. kolaylıklar sağlanıyorsa eğitim kurumları kurulurken de bu kolaylıklar sağlanmalıdır. Çünkü rekabet ve istihdamın birinci şartı beceriye yapılan yatırımdır. Eğitim ve öğretime yapılan yatırımın ekonomik hayatın döngüsünü sağladığı fark edilmelidir.

Öğrenen topluma doğru Beyaz Bülten kararında yukarıda verilen amaçları gerçekleştirmek amacıyla üye ülkelere sorumluluklar yüklenmiştir. Üye ülkelerin sorumlulukları aşağıda verilmiştir.

Beyaz Bültende Üye Ülkelerin Sorumlulukları

1. Üye ülkeler eğitim ve meslekî öğretim sisteminin çevre ve organizasyon yapısının geliştirilmesi ile biçimlendirilmesinden sorumludur. Ülkeler öğrenen topluma ulaşmada önemli role sahiptirler.

2. Üye ülkelerin eğitim ve öğretim kurumlarını, diğerleriyle iş birliğine dayalı bir ağ kurarak ve aktivitelere katılarak ortaklıklarını güçlendirmelidirler.

3. Girişimcilerin öğretimde rolü artırılarak, öğretimin yayılmasına yardım etmeleri ve deneyimlerinden yeni beceriler geliştirmeleri sağlanmalıdır.

4. Bireyler açıkça belirlenmiş eğitim ve öğretim programlarına, hedeflerini gerçekleştirmek için istedikleri zaman girerek genel bilgi ve becerilerini tamamlayabilmelidir.

1996 Avrupa Yaşam Boyu Öğrenme Yılı

1996 yılı AB ülkelerinde yaşam boyu öğrenme yılı olarak kabul edilmiştir. Bu yılın üç ana amacı bulunmaktadır⁽¹¹⁾.

1. Yaşam boyu öğrenme kavramını teşvik etmek,

2. Anlam ve özelliklerini açıklamak,

3. Bütün Avrupa vatandaşları için bu kavramın bir gerçeklik olabilirliğini gözden geçirmek.

Bu yıl yapılan etkinliklerde yaşam boyu öğrenme kavramı yeniden tartışılmış, öğrenmenin formal ve informal bütün çeşitlerini kapsayacak şekilde olması gerektiği kabul edilmiştir.

Eğitim ve sosyal alanlarda meydana gelen değişmeler eğitim konusunda birliğin yeni stratejiler geliştirmesine neden olmuştur. Teknolojik devrim hızlanarak devam etmektedir. Bu hızlı ilerleme iş dünyasını devamlı olarak bir dönüşüme tâbi tutmaktadır. Meslekler ve görevler değişmektedir. Bilgi patlaması sonucunda şirketler kişisel kapasite yanında tekrar tekrar öğrenebilen ve yüksek nitelikli, becerili iş gücü istemektedirler.

Avrupa’da işsizlik ve eğitim seviyesi arasında açık bir ilişki görünmektedir. Düşük seviyede yeterliliklere sahip olanlar daha çok işsiz kalmaktadır. Düşük nitelikli olanlar ile niteliksizler büyük risk altındadırlar. Emek pazarında düşük bir eğitim düşük bir göreve neden olmaktadır. Niteliksiz gençler, 45 yaşın üstünde olanlar, aile sorumluluğu olan kadınlar ve göçmen aileler risk altındadır.

Avrupa Yaşam Boyu Öğrenme Yılının Amaçları⁽¹²⁾

1. Genel eğitim seviyesi, kişiler arasında ayırım yapılmaksızın herkese açık olmalıdır. Ayrıca bu eğitim öğrencilerin kendi kendine öğrenme kabiliyetlerini artıran ve yaşam boyu öğrenmeye hazırlar nitelikte olmalıdır.

2. Bütün genç insanların nitelikli olmaları için meslekî eğitim teşvik edilmelidir. Bu eğitim gençlerin iş yaşamına sorunsuz bir geçiş için ön hazırlık niteliğinde olmalıdır. Ayrıca bu eğitim kadın ve erkeklere eşit fırsatlar sunmalıdır. Kişilerin tekrar meslek piyasasına uyum sağlamaları için personel gelişimini temel almalıdır.

3. Sürekli eğitim ve öğretim teşvik edilerek, okul eğitimi ve iş öncesi eğitim uyumunda, toplum ve iş dünyasının yeni ihtiyaçlarıyla ilgili, kalite ve saydamlığa dayalı eğitim ve öğretim sağlanmalıdır.

4. Yaşam boyu öğrenme şimdiye kadar eğitim ve öğrenme fırsatlarından çok az faydalanmış ve hiç faydalanamamış grupların yararına öğrenme yaşantıları geliştirilmelidir.

5. Eğitim ve öğretim kurumları ile ekonomi dünyası arasında (özellikle küçük ve orta ölçekli şirketler) gelişmiş bir iş birliği olmalıdır.

6. Sosyal sınıfların yaratıcılıkları artırılmalı, yüksek istihdam ve rekabete dayalı ekonomik gelişme için, bütün Avrupa’da yaşam boyu öğrenme fırsatları sunulmalıdır.

7. Yaşam boyu öğrenme perspektifinde gençlerin ve çocukların eğitim ve öğretiminin önemi için velilerin farkındalıkları artırılmalı ve bu hususta velilerin daha önemli rol oynamaları sağlanmalıdır.

8. Avrupa’da eğitim konusunda tam bir iş birliği sağlanana kadar hareketlilik ve karşılıklı anlayış teşvik edilerek, Avrupa birliği aktiviteleri ve Avrupa vatandaşlığının farkında olunması sağlanılmalıdır. Özellikle akademik ve meslekî tanım, diploma ve niteliklerin sistemle uyumuna dikkat edilerek dil becerileri teşvik edilmelidir.

Yaşam Boyu Öğrenme İçin Strateji ve İlkeler⁽¹³⁾

1. Yaşam boyu öğrenmede birey, toplum, sosyal sınıflar, ekonomi ve istihdamla ilgili kurumlar arasında güçlü bağlar kurulmalıdır. Aynı zamanda yaşam boyu öğrenme demokratik ilkeleri ve insan haklarını içermelidir.

2. Eğitim ve öğretimin her aşamasında yaşam boyu öğrenmenin kurulmasına ve devam ettirilmesine katkıda bulunulmalıdır.

3. Yaşam boyu öğrenme geniş bir öğrenme fırsatlar alanını temel almalıdır. Bütün kişilerin sosyal, kültürel ihtiyaç ve ilgilerine göre eğitim süreci olmalıdır.

4. Hizmet öncesi eğitim ve öğretim yaşam boyu öğrenme için temeldir. İlâve olarak okuma yazma ve hesaplama gibi temel bilgi ve becerileri kazandırarak yaşamı boyunca kişileri yeni deneyimlere cesaretlendirmelidir.

5. Yaşam boyu öğrenme kişisel kabiliyetleri teşvik etmeli, istihdamı artırmalı ve insan kaynaklarını yeteneklerine bağlı olarak en iyi şekilde kullanımını sağlamalıdır. Demokratik toplumda aktif katılımı sağlamak için sosyal dışlanmışlık ve cinsler, arasındaki ayrımcılığın kaldırılmasına çalışılmalıdır.

6. Yaşam boyu öğrenme eğitim ve öğretime aileyi de içerecek şekilde yeni ve esnek bir yaklaşım getirmesi gerekir. Öğrenme sürecinde bireysel güdü ve inisiyatifi ile kendi başına araştırması teşvik edilmelidir.

7. Yaşam boyu öğrenme bireyselliği talep eder. Eğitim sürecinde öğrenenlerin kendi eğitim, öğretim ve kişisel gelişimlerinde artan bir sorumluluk geliştirir. Bu hususta uygun danışma ve rehberlik süreçlerinin olması gerekir.

8. Yaşam boyu öğrenme sürekliliği için fırsat eşitliği her aşamada temel bir hedef olmalıdır.

9. İş birliği içerisinde bireyler, kurumlar, girişimciler, bölgesel otoriteler, merkezî hükümetler, sosyal sınıflar ve genelde toplum kendi sorumluluk alanları dahilinde yaşam boyu öğrenmenin her boyutuna yönelik olumlu tutumların geliştirilmesi ve eğitim öğretim ve diğer öğrenme etkinliklerine katılımın önündeki engellerin azaltılması için gerekli koşulları oluşturmalıdır.

Yaşam Boyu Öğrenme Bildirisi-2000⁽¹⁴⁾

Bu bildirinin amacı, üye ülkelerle birlikte, aday ülkeler ve Avrupa Ekonomik Bölgesi Üyelerinin katılımıyla yaşam boyu öğrenme konusunda Avrupa seviyesinde bir müzakere başlatmaktır.

Yaşam boyu öğrenmenin iki amacından biri, aktif Avrupa vatandaşlığını tanıtmak ve bunu yerleştirmektir. Diğer amacı ise, yeni bilgi temelli topluma uyum sağlamak ve sosyal ve ekonomik yaşama tam olarak katılmak için gerekli olan meslekî becerileri kazandırmaktır.

Yaşam boyu öğrenme, bireylerin çeşitli araçlar kullanarak kendi gelişimlerini sağlayan ve yeni teknoloji alanlarında gerekli becerilere sahip, modern toplumda aktif rol alabilen Avrupa vatandaşları olarak yeterlikler kazandırmak için tasarlanmıştır.

Anahtar Mesajlar,

Bu bildiri, geleceğe yönelik tutarlı bir strateji için tavsiye edilmiş temel elementin ışığında altı anahtar mesaj içermektedir. Bunlar;

1. İnsanların bilgi temelli topluma sürekli katılımlarını sağlamak için gerekli becerileri kazandırmak veya bunları tazelemek,

2. Avrupa’nın en önemli varlığı olan insanlarına öncelik vererek insan kaynaklarına yapılan yatırım miktarını artırmak,

3. Yaşam boyu öğrenmenin sürekliliğine yönelik olarak, etkili yöntemler geliştirerek eğitim ve öğrenme alanındaki yenilikleri tanıtmak,

4. Yeni öğrenme yolları geliştirerek ya da iyileştirerek eğitimin statüsünü artırmak,

5. Herkesin kolayca yüksek kaliteli bilgilere ulaşmasını sağlamak, tüm Avrupa’da öğrenme fırsatlarıyla ilgili tavsiyelerde ve teşviklerde bulunmak,

6. Yaşam boyu öğrenme fırsatlarından insanların gereksinimlerine göre olabildiğince yararlanmasını sağlamak.

Yürütme

Yaşam boyu öğrenme AB’ye üye ülkeleri, Avrupa Komisyonu, sosyal ortaklıklar, firmalar, eğitim ve öğretim kurumlan arasında bir ortaklık çerçevesinde sorumlulukların paylaşılması temelinde uygulamaya konulacaktır. Oluşturulacak danışma konseyi, üye ve aday ülkelerden anahtar rollerdeki insanları bir araya getirerek, projeler geliştirmelerini ve ortaklıklar yapmalarını sağlayacaktır. Komisyon, aksiyon için temel alanları belirleyecek ve özel amaçları oluşturacaktır.

E-Learning-Geleceğin Eğitiminin Tasarlanması⁽¹⁵⁾

24 Mayıs 2000 tarihinde iletişim komisyonu e-learning-geleceğin eğitiminin tasarlanması isimli karar almıştır. Bu karar ile okulların ve eğitim merkezlerinin bilgi temelli topluma uyumunu kolaylaştırma amaçlanmaktadır. İnternet ve multimedya yazılımları yaşam boyu öğrenmede önemli bir yer tutmaya başlamıştır.

Amaçlar

1. 2001 yılının sonunda birlik içinde bulunan bütün ülkelerin okullarının internete bağlanmasını sağlamak

2. 2001 yılı sonuna kadar araştırma enstitüleri, üniversiteler, bilimsel kütüphaneler, okullar ve diğer eğitim kurumlarını bilimsel iletişim ağıyla hızlı bir şekilde bağlanmasını sağlamak

3. 2002 yılı sonuna kadar bütün öğrencilerin hızlı bir şekilde sınıflarından iletişim ve multimedya kaynaklarına ulaşımını sağlamak

4. İnsan kaynaklarına yapılan kişi başına yatırımı her yıl artırmak

5. Vatandaşların yeni bilgi toplumuna uyum için iş ve normal yaşamlarında ihtiyaç duydukları becerileri kazandırmak

6. 2002 yılının sonunda internet ve çoklu ortam yazılımlarını kullanan öğretmen sayısını yeterli sayıya ulaştırmak

7. Bütün öğrencilerin 2003 yılının sonuna kadar dijital kaynakları kullanmasını sağlamak

SONUÇ VE ÖNERİLER

AB yaşam boyu öğrenme etkinlikleri ağırlıklı olarak 1995 yılında çıkarılan öğrenen topluma doğru “öğretme ve öğrenme” isimli beyaz bültende belirtilmiştir. Bu bültendeki kararlar birlik üyeleri için bağlayıcıdır. Bundan dolayı rapor hedeflerine ulaşılıp ulaşılmadığı yıllar itibarıyla kontrol edilerek geliştirilmektedir. 2000 yılı komisyon raporunda yaşam boyu öğrenmeyle ilgili gelişmeler sıralanmıştır⁽¹⁶⁾.

Kurulan Avrupa gönüllü teşkilât ile gençlerin birlik içerisinde kendi yollarını tasarlamaları ve birbirleriyle kaynaşmaları sağlanmıştır. Ayrıca farklı nedenlerden dolayı okul sisteminden faydalanamayan gençler toplumdan dışlanmalarını önlemek için ikinci şans projesi 1999 yılında hayata geçirilmiştir. Personel beceri kartları ilgiyle karşılanmış ancak gerekli katılım daha sağlanamamıştır. Becerilerin akredite edilmesi konusunda ise vatandaşlar, iş dünyası ve profesyonel organizasyonlar tarafından projeler başlatılmıştır.

Okul ve iş sektörünü bir araya getirme ve birlik dillerinde yeterlilik kazanma amacıyla Leonardo da Vinci and Socrates programlarında uygulamalar yapılmış ve tatmin edici sonuçlara ulaşılmıştır. Ayrıca fabrika ve eğitime yapılan yatırımı eşit seviyeye getirme Leonardo da Vinci programın öncelikli amaçlarındandır. Yine beyaz bülten amaçlarından biri olan eğitimde yazılım geliştirmek amacına ulaşmak için 500 Avrupa firması bir araya gelerek projeler üzerinde çalışmalara başlamıştır.

AB’nde yaşam boyu öğrenmeyle ilgili kararlar alındığı ve uygulamadaki gelişmelerin sürekli olarak kontrol edildiği görülmektedir.

Türkiye’de yaşam boyu öğrenmenin etkinliğinin artırılması için şunlar önerilebilir;

1. Küreselleşen ekonomi ve artan rekabet yaşam boyu öğrenmenin ağırlıklı olarak istihdamın artırılmasına ve verimin yükseltilmesine hizmet etmesi gerektiğini ortaya koymuştur.

2. Yaşam boyu eğitime yapılacak kamu yatırımının yanı sıra özel sektör ve kişisel yatırım teşvik edilmelidir.

3. Üniversiteye giremeyerek iş hayatına atılacakların meslek sahibi yapacak projeler geliştirilmelidir.

4. Zorunlu eğitim bireylerin kendi kendine öğrenme becerilerini geliştiren ve yaşam boyu öğrenmeye hazırlar nitelikte olmalıdır.

5. Yaşam boyu öğrenme eğitim ve öğretim fırsatlarından çok az faydalanmış veya hiç faydalanamamışların yararına yaşantılar sağlamalıdır.

6. Eğitim kurumları ile iş dünyası arasında (özellikle küçük ve orta ölçekli şirketler) ilişki kurulmalıdır.

7. Tüm toplumun yaşam boyu öğrenme konusundaki farkındalıkları etkinlikler ve medya yoluyla artırılmalıdır.

8. Yaşam boyu öğrenmede kişiler kendi eğitim öğretim ve kişisel gelişimlerinden sorumlu olurlar. Bundan dolayı bireylere uygun danışma ve rehberlik verilmelidir.

9. Yaşam boyu öğrenmede çoklu ortam yazılımları ve ağlarını kullanarak bireylere bilgiye ulaşma becerisi kazandırılmalıdır.

10. Yaşam boyu öğrenme etkinliklerinde ve tüm okul seviyelerinde bilgi teknolojileri ürünleri kullanılmalıdır.

KAYNAKLAR

Amnended Proposal For a European Parliamnet And Council Decision Estab-lish a European Year Of Lifelong Learning, Commission of The European ommunities, Com(95) 124 Final, 31.03.1995, Burussels.

Charter, Köln.Aims andAmbitionsForLifelong Learning, www.traininvillage.gr./ctv/

Commission Memorandum of 30 October 2000 on lifelong learning, www.europe. eu.int/scdplus/les/en/cha/c11047.html

eLearning-Designing tomorrow’s education, www.europa.eu.int/scadplus/leg /en/cha/c11046.htm

EURYDICE. Lifelong Learning: The Contribution Of Education Systems In The Member States Of The European Union, Results Of The EURYDICE, Survey, March, 2000, s.7.

Duman,Tayyip. Avrupa Birliği EğitimProgramları “Leonardo da Vinci Programı” Millî Eğitim Dergisi, Sayı:150, (Nisan, Mayıs, Haziran), s.77-78.

Knowles,Malcolm. YetişkinÖğrenenler,GözArdı EdilenBirKesim, Çeviren:SerapAyhan, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1996, s.168.

On The Imlementation, Results And Oveall Assessment Of The European Year Of Lifelong Learning, Report From Commission, To The Council The European Parliament, The Economic And Social Committee And The Committee Of The Regions, Commission of The European Communities, Com(99) 447 Final, 15.09.1999, Burussels.

Report-COM(1999) 750 final On 10 January 2000 the Commission presented its report on the implementation of the White Paper“Teaching and learning:towards a learning society, www.europa.eu.int/scadplus/leg/en/cha/c11028.htm

Review Of ReactionsTo The White Paper“Teaching Andlearning:Towards The Learning Society” Commission of The EuropeanCommunities,Com(97) 256 Final, 29.05.1997, Burussels.

Sezgin, S.İlhan. Avrupa Birliğinin Eğitim, Öğrenme ve Gençlik Politikaları, Türkiye-AB İlişkileri Sempozyumu, Ankara Ofset, Ankara, 2001, s.329.

Smith, Charles D. Threats To National Security Programs, FDCH Congressional Testimony, 03.15.2001 Committee.

White Paper on Education andTraining, Teaching andLearning,Towards the learning society, Commission of The European Communities,Com(95) 590 Final, 29.11.1995, Burussels.