Göz hekimliğinde ünü coğrafyaları aştı

Ortaçağ’ın en tanınmış göz hekimlerinden biri olan Muhammed bin el-Gafiki, Endülüs’ün bilim yuvası olarak hafızalara kazınan Kurtuba’ da yetişmişti.

Göz hekimliğinde coğrafyaları aşan bir üne kavuşan Gafiki’nin göz hastalıklarına en büyük hizmeti, genel vücut hastalıklarıyla göz hastalıkları arasında bağlantı kurmasıydı. Ona göre göz hastalığı da diğer organlardaki hastalıklar gibi vücudun bütününe bağlıydı.

KENDİ ÇABALARIYLA

Meşhur göz hekimi Gafiki, tıp üzerindeki derin bilgisini tamamen kendi çabalarıyla elde etmişti. Kendi devrinden önce yaşayan Ali bin İsa, Ammar bin Ali, Zehravi, İbn-Sina gibi büyük Müslüman hekimlerin eserlerini derinlemesine inceleyen Gafiki, kendini tıpta yetiştirmişti. Ancak bu alanda bir eksiklik hisseden Gafiki, kendi devrinin de hastalıklarına hitap edecek bir kitap bulamadığı için “el-Mürşid fi’l-kühl” isimli göz hastalıkları kitabını yazmış ve bunu, “Göz hastalıklarıyla ilgili teorik ve pratik bilgiler içeren bir kaynağa olan ihtiyaç beni bu kitabı yazmaya itti” cümleleriyle açıklamıştı.

77 ÇEŞİT HASTALIK

Büyük hekimin tüm deneyimlerini paylaştığı kitabı altı bölümden oluşuyordu. Gözün anatomisi, sağlığı, hastalıklarının tedavisi gibi bilgilerin yanı sıra görme olayının da nasıl gerçekleştiğini anlattığı bölümler vardı. Gafiki, bu kitabında 77 çeşit göz hastalığından bahsetmişti. Ayrıca göz hastalıkları için hazırlanacak ilaçlara da ayrıntılı bir şekilde yer veren Gafiki, göz cerrahisi için kullanılacak aletlerin yapımını da anlatmıştı.

ÇOCUKLAR İÇİN

Gafiki’nin hekimliğindeki en önemli noktalardan biri de çocukların göz hastalıklarıyla ilgili özel çalışma yapmış olmasıydı. Çocuklarda rastlanan göz hastalıklarını kitabında ayrı bir bölümde inceleyen Gafiki, bu bölümde özellikle göz sağlığı için en başta sağlıklı beslenmek gerektiğine dikkat çekmişti. Gafiki, ayrıca göz hastalıkları için alternatif tedavi yöntemleri ve göz cerrahisi için ameliyat aletleri geliştirmekle göz hekimliğine büyük katkılarda bulunmuştu. Kitabı bu konuda yapılmış çalışmaların en önemli ve kapsamlılarından biriydi.

BİNE YAKIN İLAÇ

Gafiki, aynı zamanda mahir bir eczacıydı. Bine yakın ilacın tasnifini yapan Gafiki bu bilgileri, “Kitab-ül Edviyet-il Müfrede” isimli eserde toplamıştı. Ne yazık ki bu eserin bir kısmı Endülüs Emevi Devleti’nin geçirdiği buhran yıllarında yok oldu.

KONFERANS İÇİN ÇEVRİLDİ

Büyük alimin el-Mürşid fi’l-kühl isimli kitabı göz hekimliği için önemli bir kaynak niteliğindeydi. Gafiki’nin eserini ilim alemine F. Wüstenfeld ve L. Leclerc isimli iki araştırmacı kazandırmıştı. Bu konuda daha kapsamlı çalışmayı ise Max Meyerhof yaptı. Büyük alimin bu önemli kitabı 1933 yılında Fransızca’ya çevrildi ve İspanya’da yapılan 14. Uluslararası Göz Tıbbı Konferansı’nda sunuldu. Eser daha sonra İspanyolca’ya da çevrildi.