Paranoid Kişilik Bozukluğu

Paranoid kişilik bozukluğunun temel özelliği kişide sürekli şüphecilik halinin olması ve genelde insanlara güvensizlikle seyretmesidir.

Bu tür insanlar hislerinin sorumluluğunu almaktan kaçınır ve bunları başkalarının üstüne atma eğilimi taşırlar.

Yansıtma savunma düzeneği, ilk olarak 1894 yılında Freud tarafından tanımlanmıştır. Paranoid karakter kavramını psikiyatriye Adolf Meyer tanıtmıştır.

1)şüphecilik ve güvensizlik,
2)aşırı duyarlılık
3)kısıtlanmış duygulanım şeklinde tanımlanmıştır.

Paranoid kişilik bozukluğunun prevalansı bilinmemektedir. Bu tür kişiler kısa psikotik ataklar ya da psikosomatik bozukluklar dışında çok ender olarak tedaviye başvururlar. Şizofren hastaların akrabalarında görüldüğünden dolayı şizofrenik spektrumun bir parçası olarak anılmaktadır. Ancak paranoid şizofreniyle, paranoid kişilik bozukluğu arasında ailesel bir ilişki bulunamamıştır.

Erkeklerde kadınlara göre görülme oranı 7’ye 5’tir.

Paranoid kişiliğin eşcinsellikle ilgili altta yatan bir çatışmaya bağlı olduğu görüşü artık kabul edilmemektedir. Paranoid düşünce devamlı olarak çevreyi inceleme ve etraftan haberdar olma amaçlı bir bilişsel tarzın ürünüdür. Utançtan ve aşağılanmadan korkma üzerine kurulu nedensel bir kuram, bu tür kişileri tanımlayabilir görünmektedir.

Yetersiz olduklarına inanır ve aşağılanmaktan kaçınmak için başkalarını yanlış davranmaktan dolayı suçlarlar. Anne ve babaların mantık dışı ve yıkıcı öfkesiyle karşı karşıya kalmış kişilerin daha sonradan o anne-babayla özdeşim kurdukları ve bir zaman kendilerine yöneltilmiş olan öfkeyi aynı şekilde başkaları üzerine yöneltme eğiliminde oldukları görülmektedir.

Paranoid kişilik bozukluğu insanlarla ilişki kurma tarzı açısından kendine özgü bir tarz sergiler.

Bu kişiler kavgacı, ahlak kurallarına bağlı ve haksızlıkların bekçisi olma görünümü taşırlar.

Kendilerine kolay kolay gülemezler.

Duygularını dışsallaştırmama eğilimindedirler, fakat başkalarının duygu ve isteklerine karşı çoğunlukla duyarlıdırlar.

Bağımlılık, içtenlik gibi kişilerarası konularda kolayca şaşırır, öfke ya da patolojik kıskançlıkla karşılık verirler.

Alınma fikirleri, yanılsamalar sıklıkla görülür. Sevgiden de en az nefret duygusu kadar korkarlar.

Bir yandan yakınlıklardan açıkça uzak dururken, diğer yandan da düşmanlarıyla saplantısal düzeyde yakın temasta bulunurlar.

 

Paranoid karakterler çoğunlukla mekanik aletler, iletişim, elektronik ve otomasyonla ilgilidirler. Bu şekilde her şeyi bilme isteklerini doyurmak için uyumlu bir yol bulmuş ve yakın ilişkinin tehditlerinden de uzak kalmış olurlar. Güç ve hiyerarşiye büyük önem verir, zayıf ya da hastalıklı insanları hor görürler.

Sosyal ortamlarda aşırı uyanık görüntüleriyle diğerlerinde huzursuzluk, korku ve çelişki uyandırırlar.
Psikiyatrik görüşmede gerginlikleri dikkat çekicidir. Endişeyle etrafı inceler, küçük detaylara takılırlar. Soru sorma biçimleriyle güvensizliklerini sergilerler. Duygulanımları sıkıntılıdır. Konuşmaları amaca yönelik ve mantıklıdır. Düşünce içeriğinde yansıtma , önyargı ve alınma fikirlerine sık rastlanır. Stres durumlarında paranoid sanrılar olabilir, fakat bunlar geçicidir.

 

Paranoid kişilik bozukluklarıyla yapılmış uzun süreli izlem çalışmaları bulunmamaktadır. Bazı insanlarda hayat boyu sürer, bazılarında şizofreninin habercisidir. Bazılarında ise stres ortamı kayboldukça ya da psikolojik olarak olgunlaştıkça paranoid özellikler; reaksiyon formasyon, ahlaki değerlerle uygun şekilde ilgilenme ve alturistik kaygılara dönüşür.

Bu yazı Prof.Dr. M.Emin Ceylan’ ın yazısından alıntı yapılmıştır.