Prizmatik Camlar (2)

Prizmatik Camlar(2) …(devam)Prizmatik progresiv camların montajı:

Prizmatik progresiv cam montajında dikkat edilmesi gereken önemli bir husus vardır.

Progresiv camlar “Geleneksel” teknoloji ile üretilmiş ise veya “Standart” Freeform camlar ise, Montaj artısının pozisyonu prizma yönüne göre kaydırılmalıdır.

Bu kaydırma her prizma diyoptrisi için 0.3mm olup taban yönünün ters tarafına olmalıdır. Prizmatik olan Geleneksel ve Standart Freeform progresiv camlarda bu husus mutlaka dikkate alınmalıdır. Fakat bazı gelişmiş Kişiye Özel Freeform progresiv cam tasarımında, reçetedeki prizma değeri ve taban yönü , tasarım yapılırken dikkate alınmakta, gravürler ve dolayısıyle markür ona göre vurulmakta ve ek bir desentrasyona ihtiyaç olmamaktadır.

Progresiv cam reçetesinde dikey yönde prizma verildiği zaman, bazı gelişmiş Kişiye Özel Freeform progresiv cam tasarım programları camları tasarlarken reçetedeki prizma değerleri ile inceltme prizmasını beraberce değerlendirmekte ve camlar optimum kalınlıkta üretilebilmektedir. Bu işlem neticesinde üretilen progresiv camların prizma ölçüm noktalarında ölçülen prizmatik değerler reçetedekinden farklı olacak, fakat iki camdaki toplam prizmatik etkide bir fark olmayacağından, bu durumda kesinlikle herhangi bir sorun olmayacaktır.

Prizmatik Verre Plan güneş gözlükleri:

Güneş gözlüğü almak için mağazanıza gelen bazı müşterilerinizin, özellikle bombe açısı yüksek olan bazı gözlükleri denedikten sonra “bu gözlüğün camlarında bir problem vardır, başım dönüyor” diye olumsuz yorum yapmaları ile karşılaşmış olabilirsiniz. Bu müşteriniz niçin böyle düşünmüştür? Camlarda gerçekten bir sorun var mıydı? Evet. Camlarda bir sorun olabilir. Çerçeve bombesi (camın bazı değil) nedeniyle, göz camdan dik açıyla bakmadığı zaman, çapraz bakış nedeniyle Verre Plan camlar “Taban Dışa” prizmatik etki yapar. Birçok kaliteli güneş gözlüğü üreticisi bu olumsuzluğu giderebilmek için bombe açısı yüksek olan güneş gözlüklerine “Taban İçe” prizma ihtiva eden camlar monte etmektedirler.

Oluşan prizmatik etkinin miktarı, çerçevenin bombe açısına, camların bazına, indeksine ve kalınlığına bağlıdır. Çerçeve bombe açısı 25 derece ve bazı 8 olan (prizmatik olmayan) Verre Plan Rx camların oluşturacağı prizmatik etki her camda ortalama 0.40 Diyoptri ve toplamda da 0.80 Diyoptri “Taban Dışa” olmaktadır. 0.80 Diyoptri prizmatik etki, 2.00 D. bir camın yatay merkezlemede her camda 2 mm. hatalı olarak monte edildiği zaman oluşturduğu prizmatik etkiye eşdeğerdir. Birçok hassas göz bu miktardaki prizmatik etkiden rahatsız olabilmektedir.

Hatalı Montaj Neticesinde Oluşan İstenilmeyen Prizmatik Etki

Optik camlar prizmatik olarak üretilmemiş olsalar da , eğer montaj hatalı ise, istenilmeyen bir prizmatik etki oluşturabilirler. Bu, önemli bir sorundur. Böyle bir montaj yapıldığı zaman, gözlüğümüz reçeteye uygun olarak yapılmamış oluyor. Çünkü doktor prizmatik cam yazmadığı halde biz gözlükleri prizmatik olarak yapmış oluyoruz. Sorun yaşayan bazı optikçilerin bu konudaki soruları ve bu sorulara verdiğimiz cevaplar aşağıdadır.

Soru 1 : Reçetesi Sağ. +3.75-4.00x 5 ve Sol. +2.75-3.00 x 161 olan müşterime ilk kez Rx güneş gözlüğü yaptım. Gözlüğün son derece rahatsız olduğunu söyleyerek şikayette bulundu. Camları ölçtüğüm zaman numara ve aksların doğru olduğunu tespit ettim. Camların fazla kalın olmaması için küçük çaplı camlar kullandığımdan odaklar 64 mm yerine 73 mm olmuş. Gözlüğü incelenmek üzere üretici firmaya gönderdiğim zaman, camların merkezlenmesinin hatalı olduğu söylendi. Üretici firma, ayrıca çerçeve bombe açısının 10 derece olması nedeniyle tek sağlıklı çözümün kişiye özel freeform camlar olduğunu iddia etti. Bu konudaki yorumunuzu ve çözüm önerilerinizi rica edebilir miyim?

Cevap 1 : Böyle bir reçeteye göre üretilmiş “Geleneksel” tasarımlı camlar, bombe açısı 10 derece olan bir çerçeveye toplamda 9 mm dışa desantre edilerek monte edilirse elbette ki sorun olacaktı. Optik merkezler arası mesafe = Pupilla mesafesi olsa idi, bu açılarda monte edilen camların göze, reçeteye uygun sferik, silindir ve aks etkisini verebilmesi için camların “freeform” olarak farklı sferik, silindirik ve aks değerlerinde üretilip belirtilen aks yönlerinde monte edilmesi gerekmekte idi. Bu şartın yerine getirilmemesi , yaşanan sorunun birinci nedenidir.

Yüksek çerçeve bombe açısı nedeniyle oluşabilecek sorun yukarıdaki “Kişiye Özel” freeform camlar ile ( ve doğru merkezleme ile) çözülebildiği halde, buradaki daha önemli sorun, 9 mm dışa desantrasyonun oluşturduğu istenilmeyen prizmatik etkidir. Doğru merkezleme yapılmadığı takdirde bu gözlükte oluşacak istenilmeyen prizmatik etki toplamda Taban Dışa 3.5 Prizma Diyoptrisi civarında olur. Yatay prizmatik etkiye ek olarak küçük miktarda bir dikey diferansiyel prizmatik etki de oluşmaktadır. Bence müşterinizi esas rahatsız eden, çerçeve bombe açısının oluşturduğu deformasyondan daha fazla, dışa desantrasyon nedeniyle oluşan istenilmeyen Taban Dışa prizmatik etkidir.

Soru 2 : Zaman zaman progresiv camların inceliği ile alakalı sorunlar yaşıyorum. Sürekli olarak çalıştığım firmamdan almış olduğum camlar görüş olarak müşterilerimin istediği kaliteyi verirken , kalın olduğu iddiası ile zaman zaman müşterilerimin tepkisini çekiyordu ve hatta camları iade edenler bile oldu. Bizden aldığı Progresiv camlarını iade eden bir müşterimin, ‘’ ben bu gözlüğü başka bir yerde yaptırdım ve çok daha ince oldu’’ demesi üzerine bende araştırmaya girdim ve daha ince cam yapan firmayı buldum. Camlar gerçekten çok ince oluyordu, fakat bu sefer de görüş kalitesi ile ilgili şikayetler almaya başladım. Müşteriler ‘’ görmekte zorluk çekiyoruz; çift görüyoruz’’ gibi ifadeler kullanmaya başladılar.

Daha somut yanıt alabilmek için, sorun yaşadığım son progresiv gözlük hakkında bazı detaylar vermek istiyorum.

REÇETE:

SAĞ		SOL
Sph  +4,00		Sph  +4,00
P.M: 60 mm	(Sağ 30mm/Sol 30mm)

Çerçeve Ekartmanı: 55-18

Bu gözlük için önce sürekli çalıştığım firmaya 70 mm çapında 1.5 indeks E.T. kaplamalı organik progresiv cam sipariş ettim. Camları kurallara göre monte ettim. Müşterim camların kalınlığını beğenmedi. Daha ince camlar için aynı özellikte progresiv camları diğer firmaya da sipariş ettim.

Her iki çift kesilmiş camın şakak tarafındaki kalınlıkları aynı iken (1mm. civarında), ince olan camların merkez kalınlığı 4.5 mm ve burun tarafındaki kalınlığı da 2 mm civarında idi. Kalın olarak üretilen camların merkez kalınlığı 6 mm ve burun tarafındaki kalınlığı da 4 mm idi. Her iki camın dış bombesi aynı görünüyordu.

Müşteri ince olan camların estetik görüntüsünü beğendi , fakat gözlüğü taktıktan bir müddet sonra başının ağrıdığını ve bazen de çift gördüğünü ve camlarda bir hata olduğuna inandığını söyledi. Neticede rahat kullanamayacağı bir gözlüğü istemediğini söyleyip gözlüğü iade edip ödemiş olduğu parayı alıp gitti. Eski ve yeni camları kıyaslamak amacıyla müşterinin çerçevesine daha önce sipariş ettiğim kalın camları taktığım zaman, görüşünün bu camlarla daha rahat olduğunu söyledi. Öğrenmek istediğim, progresiv bir cam daha ince yapıldığı zaman optik performansında bir olumsuzluk olur mu? Ayrıca merak ettiğim diğer husus da, ayni teknolojiye sahip oldukları halde niçin ilk firma diğeri gibi camları ince olarak üretemiyor? Yoksa, inceltme prosesi camın görüş kalitesini bozuyor mu? Bu sorunum ile ilgili doğru cevabı sizden alabileceğimi ümit ediyor ve peşinen teşekkür ediyorum.

Cevap 2 : Optik, fizik kanunlarının geçerli olduğu pozitif bir bilim dalıdır. Görüntü oluşumları, mercek kalınlıklarının, prizmatik etkinin , progresivler dahil tüm merceklerdeki yüzey geometrisinin hesaplanması vs. fizik kanunlarına göre yapılır.

Diyoptrisi +4.00 D, indeksi 1.498 ve çapı 70 mm olan bir gözlük camının orta kalınlık formülü şudur:

Bundan anlıyoruz ki, merkez kalınlığını 6.0 mm. olarak ölçtüğünüz camlar kurallara göre üretilmiştir.

Orta kalınlığı bilinen konveks optik camın çapını da şu formülle hesaplayabiliriz:Camın yarıçapının karesi 871.5 mm ise, Çap= 59 mm olur. Gönderilen camın fiziki boyutları 70 mm olduğundan, camı daha ince olarak üreten firmanın yaptığı, camların optik merkezini 5-5.5 mm dışa kaydırarak camın şakak tarafındaki kenarı ile optik merkez arasındaki mesafeyi 29-30 mm olarak üretmesi ve dolayısıyle camların merkezde ve burun tarafında daha ince olmasını sağlamaktı. Bu durumda Optik Merkez (yatayda) Montaj Artısı hizasında olmayıp , şakak yönünde 5-5.5 mm kaydırılmış oluyor. Bu, kesinlikle kabul edilemeyen bir uygulamadır. Zira, ince olduğu için tercih edilen bu camlarda hiç de küçümsenmeyecek “istenilmeyen prizmatik etki” oluşmaktadır. Bu prizmatik etki, her camda en az 2D Taban Dışa, yani toplamda 4D Taban Dışa prizmadır! (0.5 cm.x4 x 2= 4D Prizma)

Müşterinizin baş ağrısının ve çift görmesinin nedeni , daha estetik olması için kurallara aykırı olarak üretilen ve kesinlikle kabul edilemeyecek güçte prizmatik etkiye neden olan bu camlardır. Doktorun prizmatik reçete yazmadığı bir kişiye 4D prizmatik cam takmaya kimsenin hakkı ve yetkisi yoktur. Bu güçteki prizmatik cam kullanmak zorunda bırakılan hastanın, yorgun ve uykusuz olduğu bir zamanda direksiyon başında kaza yapması beni hiç şaşırtmaz. Bu nedenle, vicdani sorumluluk yaşamamak adına böyle progresiv camları tercih etmemenizi, bunun yerine, müşterilerinize belki biraz indirim yaparak daha yüksek indeksli cam sipariş vermenizi tavsiye ederim.

(Konunun daha kolay anlatımı için hesaplamalarda “basitleştirilmiş yaklaşık formüller” kullanılmıştır)

Soru 3 : Geçen hafta bir sorun yaşadım. Bir müşterim için , Rayban 3025 güneş gözlüğü çerçevesine takılmak üzere Sağ/Sol -4.50 1.6 index renkli cam sipariş verdim. Müşterinin odaklarını işaretledikten sonra camların bazı ve rengi için güneş gözlüğünü üretici firmaya gönderdim ve ayrıca montajı yapmalarını istedim. Gelen camlar çok kalın olduğundan firmayı arayıp şikayette bulundum. Kalınlık nedeninin pupila mesafesinin çok yakın ( pupilla mesafesi 55 mm imiş) olmasından kaynaklandığını iddia ettiler. Sorun yaşamamak için gözlüğü müşterime teslim etmedim ve aynı camları başka bir üreticiye de sipariş ettim. Montajı yapılarak gönderilen gözlük neredeyse yarı kalınlıkta idi. Müşterim gözlüğü beğendi fakat taktığı zaman çift gördüğünü ve gözlüğün hatalı olduğunu söyleyerek gözlüğü almadı. Sizce sorun ne olabilir?

Cevap 3 : Rayban çerçevenin ekartmanını 55×14 kabul edersek, ilk firmanın camları toplam 14 mm desantre yaparak monte ettiği anlaşılmaktadır. Böyle bir durumda şakak tarafındaki kalınlık 8 mm civarında olur. Ikinci firmanın ürettiği camların kenar kalınlığının diğerinin yarısı kadar olduğunu söylediniz. Bu ancak camlar hiç desantre yapılmadığında veya çok az desantrasyon yapıldığında olabilir. İkinci firmanın camları “orta” taktığını farzedersek camların bakış noktalarında kabul edilemeyecek boyutta yüksek bir prizma oluşmaktadır. Oluşan Taban İçe prizma aşağı yukarı 4.5 x 1.4 = 6.3D Diyoptridir. Bu değerdeki bir prizmatik etki küçümsenemez. Müşterinizin görüşte rahat olmamasının nedeni mutlaka budur.

Kusura bakmayınız fakat sizin veya herhangi bir gözlükçünün böyle hatalara göz yumması kabul edilemez. Bu gibi durumlarda suçlu optikçidir. İşçiliği başka yerde yaptırsa da camların numarasını, aksları ve merkezleri kontrol etmeden gözlükleri müşterisine teslim etmemesi gerekmektedir. Camların kenarlarının daha ince olması uğruna bile bile yanlış gözlük yapılıp müşteriye teslim edilmesinin mazereti yoktur. Bu gözlük yanlıştır, zira doktorun yazdığı reçete yapılmamıştır. Doktor prizma yazmamış, bir camlara bu boyutta bir prizma uygulamaya kimsenin hakkı yoktur.

Bu boyutta bir merkezleme hatası şaşılık veya göz tembelliği tedavisi gören bir çocukta yapıldığı takdirde göz doktorunun ve çocuğun ailesinin tüm titizliğine rağmen yapılacak gözlük tedavi etmeyecek, belki de durumu daha da kötüleştirecek ve şaşılığın yerleşmesine neden olacaktır.

Unutulmamalıdır ki doğru gözlük sadece cam numaraları 0.12 toleranslar dahilinde olan gözlükler değildir. Merkezler arası mesafesi yanlış olan , çerçeve bombesi ve pantoskopik açısı normalin dışında olan (son iki parametre dikkate alınarak yapılan “Kişiye Özel” freeform camların montajı hariç) gözlükler de yanlış gözlük sayılıyor, zira yanlış duruş nedeniyle oluşan başta “oblik astigmatizm” göze gelen numaranın reçete numarasından farklı olmasına neden olmaktadır.

Soru 4 : 3 yıl önce kaliteli bir güneş gözlüğü sattığım bir müşterim çizilen camlarının değiştirilmesi için birkaç hafta önce bize müracaat etti. Güneş gözlüğü firması, sözkonusu modelin piyasadan kaldırıldığını ve istenilen camları tedarik edemeyeceğini bildirdi. Bunun üzerine camları 8 Baz VP olarak ürettirip boyatıp gözlüğe taktık. Fakat müşterimiz görüşte sorun yaşadığını söyleyerek şikayette bulundu. Camların numaralı olduğunu iddia etti. Fokometre ölçümünde camlar VP olarak görünüyordu. Buna rağmen müşteriye parasını iade ettim. Fakat sorunun ne olduğunu hala daha çözemedim. Sorunun olası nedeni hakkında bilgi verirseniz memnun olurum.

Cevap 4 : Sanırım sadece camlar bazlı değil, gözlük bombe açısı da yüksektir. Zira genellikle böyle oluyor. Böyle durumlarda, camların çapraz duruşu nedeniyle prizmatik etki oluşmaktadır. Sözkonusu gözlüğün bombe açısının 25 derece ve camların bazının 8 olduğunu farzedersek, geleneksel olarak üretilen VP Rx camların oluşturacağı prizmatik etki her camda ortalama 0.40 Diyoptri ve toplamda da 0.80 Diyoptri Taban DIŞA olacaktır.

0.80 D. prizmatik etki, 2.00 D. bir camın 4 mm. hatalı olarak monte edildiği zaman oluşturduğu etkiye eşdeğerdir. Birçok hassas göz bu miktardaki prizmatik etkiden rahatsız olabilmektedır. Bazı kaliteli güneş gözlüğü firması yüksek bazlı ve bombe açısı yüksek olan gözlüklere prizmatik özellikte olan VP camları taban İÇE olarak monte ederek bu istenilmeyen prizmatik etkinin oluşmasını azaltmakta veya tamamen önlemektedir.

Bu gibi durumlarda benim önerim, çerçeve bombesini ve cam bazını vererek Kişiye Özel Freeform VP camların sipariş edilmesidir. Her iki cam da VP olmasına rağmen, sağ olarak markürlenen camın mutlaka sağa, diğerinin de sola takılması gerekmektedir.