Ekonomide 2020 böyle geçti

Salgının olumsuz etkilerinin azaltılması, talep ve fiyatlarda yaşanan dalgalanmaların önüne geçilmesi için yılın ilk çeyreğinde uygulamaya konulan önlemler, sonraki aylarda atılan adımlara da yön verdi.

Salgınla mücadele kapsamında yurt dışı uçuşlar kademeli olarak durduruldu. Salgınla mücadele sürecinde ciddi talep artışı yaşanan solunum cihazı, koruyucu maske, tulum, gözlük ve steril eldiven gibi ürünlerin ihracı ön izne bağlandı.

Türkiye’de düzenlenmesi planlanan 16 Mart-30 Nisan dönemindeki tüm ulusal ve uluslararası fuarlar, Kovid-19 tedbirleri kapsamında ertelendi.

Türkiye’nin nüfusu, 2019’da bir önceki yıla göre 1 milyon 151 bin 115 kişi artarak 83 milyon 154 bin 997 kişi oldu. Yıllık nüfus artışı binde 13,9’a geriledi.

2019 ihracatı, bir önceki yıla göre yüzde 2,04 artışla 180 milyar 468 milyon dolar olarak gerçekleşti. 2019 ithalatı yüzde 8,99 azalışla 210 milyar 394 milyon dolar oldu.

Türkiye, Avrupa Birliği’nin (AB) çelik ürünleri ithalatına uyguladığı korunma önlemi için Dünya Ticaret Örgütünde dava süreci başlattı.

Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK), Ankara 1. Sulh Ceza Hakimliğinin kararı üzerine Wikipedia’yı erişime açtı. Rekabet Kurulu, Google’a 98,3 milyon lira idari para cezası verilmesini kararlaştırdı.

Gözlük sektöründe neler değişti

2017 yılında ithalata getirilen % 29.8 ve pandemi döneminde getirilen %10 ilave ek vergiler, referans fiyatlarında düzenlemeler ve Döviz Fiyatlarındaki artış sonucu, Optisyenlik müesseselerine fiyatların yansıma oranı yukarı yönde %100 leri geçti. Piyasaların pandemi sürecindeki durgunluğu da göz önüne alındığında aşırı yüksek maliyetler nedeniyle sektörümüzde işleri tamamen durma noktasına getirdi.

İthal edilen gözlük çerçevelerine Eylül ayı itibari ile akredite laboratuvarlarında test zorunluluğu getirildi.

Dernekçilikten Odalaşan sektörümüz pandemi döneminde mevcut 20 oda, genel kurullarını tamamlayarak yeni yöneticilerini belirledi.

Pandeminin Optisyenlik müesseselerine etkisi reçete sayılarının % 60 oranında düşmesine neden oldu.

Normalleşme süreciyle “V” tipi toparlanma
Dünyayı etkisi altına alan yeni tip koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında alınan önlemler nedeniyle diğer ülkelerdeki gibi yavaşlama süreci yaşandı. Ekonomi, haziranda söz konusu tedbirlerin gevşetilmesi ile başlayan normalleşme süreciyle “V” tipi toparlanma dönemine girdi.

AA muhabirlerinin yaptığı derlemeye göre, Türkiye’de yılın ikinci çeyreğine, marttan itibaren etkisini gösteren Kovid-19 ve bu kapsamda alınan önlemler damga vurdu.

Salgının yayılmasını önlemek amacıyla dünyadaki pek çok ülke gibi Türkiye de etkili önlemlere başvururken, bu kapsamda martta okullarda eğitim ve öğretime ara verildi, restoranlar, spor salonları, düğün salonları, kuaför-berber ve güzellik salonları gibi pek çok işletmenin faaliyetleri geçici olarak durduruldu.

Yurt içi ve yurt dışı uçuşlara ara verilirken, seyahat kısıtlamaları da uygulandı. Gümrük kapılarında Kovid-19 tedbirleri hayata geçirildi. Yılın ikinci çeyreğinde de alınan bu önlemlerin ekonomik veriler üzerindeki etkisi izlendi.

Hükümet de söz konusu tedbirler nedeniyle işletmelerin işçi çıkarmasını önlemek ve acil nakit ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla çok sayıda önlem ve kredi paketi açıkladı. Mükelleflerin vergi ve prim ödemeleri ertelenirken, salgın önlemlerinden etkilenen işletmeler “mücbir sebep” kapsamına alındı.

Kovid-19 önlemleri nedeniyle nisan ve mayıs aylarında ihracatta yüzde 40’lara varan gerileme yaşanırken, özellikle nisanda sanayi üretim, sektörel güven, ekonomik güven ve tüketici güven endeksleri gibi verilerde düşüş görüldü.

Salgınla mücadelede büyük ölçüde başarı yakalanırken, haziranla birlikte normalleşme sürecine girildi. Bu ayda faaliyetlerine ara verilen pek çok işletme yeniden açıldı, uçak ve tren seferleri de yeniden başladı. Gümrük kapıları bu süreçle yeniden faaliyete geçti.

Normalleşme sürecinin etkisiyle ekonomi yeniden hareketlendi. Haziranda güven endekslerinde toparlanma görüldü. Normalleşme sürecinin ekonomik verilere etkisi haziran ayı sonrasındaki ekonomik göstergelerde daha net hissedildi.

Haksız fiyat artışlarıyla mücadele
Bu süreçte maske ve dezenfektan gibi ürünler ile market fiyatlarında yaşanan haksız fiyat artışları sebebiyle tedbirler alındı.

Rekabet Kurulu, Reklam Kurulu gibi kuruluşlar, bu fiyat artışları nedeniyle gereken yaptırımları uygularken, vatandaşların maskelere kolay erişmesi için de önlemler uygulandı.

Üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerin fahiş fiyat artışı ve stokçuluk uygulamalarına yönelik her türlü tedbiri almak amacıyla Haksız Fiyat Değerlendirme Kurulu oluşturuldu.

Buna göre, üretici, tedarikçi ve perakende işletmelerden, bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapanlara 10 bin liradan 100 bin liraya kadar; piyasada darlık yaratıcı, piyasa dengesini ve serbest rekabeti bozucu faaliyetlerde bulunanlara ise 50 bin liradan 500 bin liraya kadar idari para cezası uygulanması kararlaştırıldı.

Türkiye, Kovid-19’a karşı aşı geliştirmek için kolları sıvarken, tedavide kullanılacak tıbbi cihazların üretimi de hız kazandı.

Sanayi Üretim Endeksi, haziranda aylık bazda yüzde 17,6 yükselirken, Türkiye bu artış oranıyla Avrupa’da ilk sırada yer aldı. Endeks, temmuzda da aylık bazda yüzde 8,4 yükselerek yurt içinde ilk vakanın görüldüğü mart ayındaki seviyesinin üzerine çıktı.

Kovid-19 salgınının etkilerini azaltmak için hayata geçirilen önlem ve teşvikler ile kamu bankalarının düşük oranlı kredileri başta olmak üzere sektörel kampanyalar ve normalleşme adımları, haziranda konut satışında rekorların görülmesini sağladı. 

Temmuz ayına ilişkin ekonomik güven endeksi verileri de hazirana göre yüzde 11,8 artarak 82,2 değerine, eylülde aylık bazda yüzde 3,1 artarak 88,5 değerine yükseldi.

İhracatta güçlü çıkış göstergesi
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Anadolu Ajansı (AA) Editör Masası’nda açıkladığı haziran ayı ihracatının, mayıs ayına göre yüzde 35, 2019’un aynı ayına göre yüzde 15,8 artış kaydettiğini belirterek, bu rakamları, Türkiye’nin sağlık alanında olduğu gibi ekonomi alanında da diğer ülkelere göre ayrışarak güçlü bir çıkış sinyali olarak değerlendirdi. Temmuzda da ihracat bir önceki aya göre yüzde 11,5 artış kaydetti.

Birçok sektöre vergi indirimi desteği
Restoran hizmetlerinden yolcu taşımacılığına, konser, fuar ve lunapark giriş ücretlerinden düğün, nikah, balo ve kokteyl salonlarında verilen organizasyon hizmetlerine, berberlik ve kuaförlük hizmetlerinden bakım ve onarım hizmetlerine kadar pek çok sektörde KDV oranı yıl sonuna kadar yüzde 18’den yüzde 8’e düşürüldü.

Turizm ile doğrudan ve dolaylı ilgili olan konaklama hizmeti, yeme-içme sektöründe verilen hizmetler ile sinema, tiyatro, opera, operet, bale ve müze giriş ücreti gibi kültürel faaliyetlerin yüzde 8 olan KDV oranları da yıl sonuna kadar geçici olarak yüzde 1’e indirildi.

Esnaf, tüccar, serbest meslek erbabı ve şirketlerin iş yerleri için yapılan kira ödemeleri üzerinden yine yıl sonuna kadar geçerli olmak üzere yüzde 20 yerine yüzde 10 gelir vergisi kesintisi yapılması kararlaştırıldı.

Hazine ve Maliye Bakanlığı ile Strateji ve Bütçe Başkanlığınca, 2021-2023 dönemini kapsayan “Yeni Dengelenme, Yeni Normal, Yeni Ekonomi” ana temasıyla hazırlanan Yeni Ekonomi Programı (YEP) açıklandı.

Üçüncü çeyrekte yüzde 6,7 büyüme
Türkiye’de bu yılın son çeyreğinde ekonomi yönetiminde değişiklik oldu. Türkiye ekonomisi, Kovid-19 salgınının etkilerine rağmen yılın üçüncü çeyreğinde yüzde 6,7 büyüdü.