Diferansiyel Dikey Prizmatik Etki

Progresiv ve Bifokal Camlarda Diferansiyel Dikey Prizmatik Etki

Haziran 2017 tarihli yazımızda “Diferansiyel Prizmatik Etki” nin ne olduğunu, nasıl oluştuğunu ve Tek Odaklı Camlarda nasıl kontrol altına alınabileceğini görmüştük. Bu ayki yazımızda da Progresiv ve Bifokal camlarda oluşan “Diferansiyel dikey prizmatik etki” nin nasıl oluştuğunu ve nasıl kontrol altına alınabileceği konusunu daha detaylı olarak inceleyeceğiz.

“Diferansiyel prizmatik etki” miktarına tam olarak tolere edemeyen tek odaklı gözlük kullanıcısı, baş hareketleri ile camların optik merkezlerine yakın olan bölümlerinden bakarak, en azından camların bir bölümünden konforlu görüş elde edebilir. (Daha detaylı bilgi için Optisyenin Sesi dergisinin Haziran 2017 sayısına bakınız). Fakat bifokal ve progresiv cam kullanıcıları için böyle bir çözüm mümkün değildir. Diferansiyel dikey prizmatik etki miktarına olan tolerans kişiden kişiye farklılık gösteriyor. Bazı kişiler ½ D prizmatik etki farkına tolere edemez iken, bazen 2-3 Diyoptri diferansiyel prizmatik etkiye ve hatta 5 Diyoptriye adapte olan kişilere de rastlıyoruz! Binoküler görüş kalitesi yüksek olan kişilerin diferansiyel prizmatik etkiye olan toleransları genellikle daha az olup sorun yaşama ihtimalleri daha yüksektir.

Progresiv ve Bifokal Camlarda Diferansiyel Dikey Prizmatik Etkinin Kontrol Altına Alınması:

Tek odaklı camlarda olduğu gibi, bifokal ve progresiv camlarda da “Slab –off” üretim tekniği ile diferansiyel dikey prizmatik etki sorununa kısmen çözüm getirilebilir. Diferansiyel prizmatik etkiyi , tolere edilebilecek miktarlara düşürebilmek ancak cam üzerinde belirli bir alanda gerçekleştirilebildiğinden, bu yöntem ne yazık ki her zaman %100 tatmin edici olmuyor. “Slab –off“ yapılan camların diğer dezavantajı da bu camların üzerinde E-line bifokal camlardaki gibi yatay bir çizginin oluşmasıdır.

Diferansiyel dikey prizmatik etki sorununu çözebilmek için sağ ve solda farklı çaplarda okuma segmenti olan bifokaller, yapıştırma segmentli bifokaller, “Franklin” bifokal camları ve prizmatik segmentli bifokal camlar da kullanılabilir. Bifokal ve progresiv camların okuma bölgelerindeki Diferansiyel dikey prizmatik etki ayrıca Fresnel prizmaları ile de kısmen kontrol altına alınabilir.

Progresiv camlarda sorunun hangi durumlarda oluşabileceğini ve olası çözümlerin ne olabileceğini birkaç örnekle inceleyelim:

Aşağıdaki gözlükleri, gerçek sorunun yaşandığı bir örnek olarak inceleyebiliriz:

Sağ: +2.00-1.00 x 90
Sol: +0.50-0.50 x 90
Adisyon: 2.25
Çerçeve A boyutu: 54 mm
Çerçeve B boyutu: 35 mm
Burun aralığı (DBL): 14 mm
Pd: Sağ: 28 mm, Sol: 30 mm
Montaj Yüksekliği: Sağ/Sol: 22 mm

Bu gözlüklerde Minimum Montaj Yüksekliği 20 mm olan progresiv camlar kullanıldı.

İki göz arasında “Dikey” meridyendeki güç farkı 1.50 Diyoptridir. Böyle bir farkın sorun yaratma ihtimali her zaman mevcuttur. Camların Minimum Montaj Yüksekliği 20 mm olduğundan Sağ ve Sol camların okuma bölgelerinde oluşan (yaklaşık) prizmatik etkiler şöyle oluyor:

Sağ camda: 2.0 x 1.6 = 3.20D. Taban Yukarı
Sol camda: 0.5 x 1.6 = 0.80D. Taban Yukarı

(Camların Minimum Montaj Yüksekliği 20 mm olduğundan, Montaj (+)’sının prizma ölçüm noktasından 4 mm yukarıda olması nedeniyle, prizmatik etki hesaplamamızı 20-4= 16 mm = 1.6 cm mesafeye göre yaptık)

Bu durumda gözlüğümüzün okuma bölgelerinde oluşan prizmatik etki farkı yaklaşık olarak 2.40 (3.20-0.80) prizma diyoptrisi olmaktadır. Uzakta veya yakında iki göz arasında oluşan prizmatik etki farkı 1.00 diyoptrinin üzerinde olduğunda her zaman diplopi (çift görme) ihtimali vardır.

Bu gözlük üzerinde okuma bölgelerinde oluşacak diferansiyel prizmatik etkiyi azaltmanın tek yolu, daha kısa koridora sahip progresiv camların kullanımıdır. Minimum Montaj Yüksekliği 14 mm olan camların monte edildiğini farzettiğimiz zaman yeni camlarda oluşan prizmatik etkiler yaklaşık olarak şöyle olacaktır:

Sağ camda: 2.0 x 1.00 = 2.00 Taban Yukarı
Sol camda: 0.5 x 1.00= 0.50 Taban Yukarı

(Camların Minimum Montaj Yüksekliği 14 mm olduğundan, Montaj (+)’sının prizma ölçüm noktasından 4 mm yukarıda olması nedeniyle, prizmatik etki hesaplamamızı 14-4= 10 mm = 1.0 cm mesafeye göre yaptık)

Minimum Montaj Yüksekliği 14 mm olan bu camların okuma bölgesinde oluşacak prizmatik etki farkı yaklaşık olarak 1.50 (2.00-0.50) prizma diyoptrisi olacaktır.

Prizmatik etki farkının 2.4 diyoptriden 1.5 diyoptriye düşürülmesi sorunu azaltacak, belki de tamamen çözecektir. Yalnız, koridorun kısalması neticesinde camlar üzerindeki aberasyonların artmasına bağlı olarak hastanın şikayet belirtmesi olası bir durumdur.

Yukarıdaki alternatifler dışında presbiyoplar için en iyi gözlük çözümü , daha önce de söz edildiği gibi Uzak ve Yakın için ayrı ayrı yapılacak olan iki tek odaklı gözlüğün tercihi olabilir. Böyle bir durumda Yakın gözlüğünde pantoskopik açı artırılarak optik merkezler pupilla merkezlerinden 5-6 mm aşağıya alınmalıdır. Anisometrop kişinin Uzak gözlüğünde de pantoskopik açı azaltılarak optik merkezler göz hizasına yaklaştırılmalıdır.

Fakat Diferansiyel dikey prizmatik etki (aynı zamanda Anizokoni) sorununu çözüp sağlıklı binoküler görüş elde etmenin en sağlıklı yolu, gözlük yerine kontakt lens kullanmaktır. Eğer kişi presbiyop ise, Uzak görüşünü düzeltmek için verilecek kontakt lenslere ek olarak presbiyopisini düzeltmek için de lenslerin üzerinden kullanacağı progresiv gözlükler en uygun çözüm olabilir. Progresiv veya bifokal kontakt lenslerin kullanımı da diğer alternatifler olabilir. Tabii ki şartların uygun olduğu durumlarda refraktif lazer uygulamaları ile gözler sıfırlanıp Diferansiyel prizmatik etki sorunu tamamen ortadan kaldırılabilir.