Anizokoni

Geçen ay ki yazımızda Anizometropi konusunu ele almış ve Anizometrinin neden olduğu en önemli sorun olan “Diferansiyel Prizmatik Etki” konusunu incelemiştik.

Sorunların neden ve nasıl oluştuğunu ve olası çözüm önerilerini özetlemiştik. Anizometropinin neden olduğu ikinci önemli sorun, “Anizokoni”dir.

Pupilla mesafelerine uygun olarak merkezlenmiş camlarla, camların merkezi bölgesinden bakıldığı zaman “Diferansiyel Prizmatik Etki” sorununu çözmek kısmen mümkündür. Fakat “Anizokoni” sorununu çözmek daha zordur “Anizokoni” yi, iki gözün retinaları üzerinde oluşan görüntülerin algılanan büyüklükleri veya şekilleri arasında oluşan farklılık olarak tarif edebiliriz. Örneğin, bir gözde -2.00D ve diğer gözde de +1.50D cam kullanıldığı zaman iki gözde oluşan görüntü boyutları genellikle farklı olmakta ve “Anizokoni” oluşmaktadır. Ayrıca kare şeklindeki bir objenin, bazı nedenlerden dolayı bir göz tarafından kare, fakat diğer göz tarafından dikdörtgen veya paralelkenar şeklinde algılanması da “Anizokoni” olarak tarif edilebilir.

Anizokoni‘nin en yaygın nedeni , tabii ki “Anizometropi” dir, yani iki göz arasındaki refraksiyon kusurlarının belirgin derecede farklı olmasıdır (Refraktif Anizometropi). Diğer önemli neden de, refraksiyon kusurlarında sorun yaratacak kadar fazla bir farklılık olmamasına rağmen iki göz arasındaki aksiyel uzunluklar arasındaki farklılıktır (Aksiyel Anizometropi). Bazen de Anizokoni , her iki nedenin kombinasyonunun neticesinde veya beyindeki görme merkezindeki bir olumsuzluğun neticesinde oluşabilir.

Anizokoni durumunda görüntü boyutları arasındaki fark belirli bir oranı geçtiği zaman, beyindeki görme merkezi iki görüntüyü birleştirip 3 boyutlu tek bir görüntü elde edemez. Bazı kişiler retinalarda oluşan %1 oranındaki görüntü boyut farkına tahammül edemez iken bazı kişiler %5 farka dahi tolere edebiliyor. Kişi bu farka adapte olamadığı zaman görüş konforu bozulur , diplopi veya supresyon yaşanabilir ve neticede ambliyopi oluşabilir.

Anizokoni nedeniyle yaşanan diplopiye en güzel örnek, göz içi lenslerin henüz uygulanmadığı zamanlarda tek gözünden katarakt ameliyatı olup bu göze yüksek konveks cam verilirken diğer göze Verre Plan veya küçük diyoptrili camın verildiği durumlardır. Böyle durumlarda iki gözde oluşan görüntü boyutları o kadar farklı olur ki (ameliyat olan göze verilen cam örneğin +10.00 olduğu zaman magnifikasyon, verteks mesafesine ,camın bombesine, indeksine ve tasarımına bağlı olarak %25-30 arasında olmaktadır) ameliyat olmayan gözde de kayda değer bir görüş kalitesi olduğu zaman, bu şahıslar mutlaka diplopi veya supresyon sorunu yaşarlar.

Böyle durumlarda sorunun, birçok kez ameliyatsız gözün kapatılması suretiyle çözüldüğünü eski gözlükçüler iyi bilmektedirler. Katarakt ameliyatlarında göz içi lenslerin çok yaygın olarak kullanılması neticesinde, ameliyatlı göze yerleştirilen lens kayda değer bir magnifikasyon oluşturmadığından, günümüzde katarakt ameliyatları sonrasında böyle sorunlar artık pek sık yaşanmamakta ve tek gözünden katarakt ameliyatı olan ve gözüne göz içi lens yerleştirilen birçok hasta binoküler görüş elde edebilmektedirler.

Anizokoni’nin çözümünde bazen İzokonik camlar kullanılmaktadır. İzokonik camlar, diyoptrileri farklı olduğu halde oluşturdukları görüntü magnifikasyonları nedeniyle, algılanan görüntü boyutlarını eşitleyen gözlük camlarıdır.

Gözlerde oluşan görüntü magnifikasyonu (veya minifikasyonu) ametropinin refraktif veya aksiyel olmasına, düzeltme camlarının verteks mesafesine ve indeksine , ayrıca camların tasarımına bağlı olup her diyoptri için ortalama % 2 civarındadır. Fakat Anizokoninin hassas olarak özel cihazlarla ölçülmesi ve binoküler görüş konforunun “ölçü” camları ile test edilmesi mümkündür.

Camın birisi +1.00 ve diğeri de +5.00 olduğu zaman gözlükteki iki camın retinalarda oluşturduğu görüntü magnifikasyon farkı tahminen % 8 civarında olmaktadır. Hasta binoküler görüşte sorun yaşarsa ve eğer kendisine İzokonik gözlük camları verilecekse, +5.00 camın verdiği görüntüye eşit boyutta görüntü verebilmesi için , özel olarak üretilecek olan İzokonik +1.00 camın oluşturduğu görüntünün % 8 civarında büyütülmesi gerekmektedir. Bu büyütmeyi yapabilmesi için +1.00 camın oldukça kalın olarak ve yüksek bazda üretilmesi gerekmektedir. Yukarıdaki örnekte oluşacak olan Anizokoninin çözümünde kullanılacak +1.00 İzokonik camın bazı 8 olduğu takdirde kalınlığı da 15 mm. civarında olacaktır. İzokonik camın bazını azaltmak istiyorsak kalınlığını artırmamız, kalınlığını azaltmak için de bazını artırmamız gerekmektedir.

İzokonik camlar çok kalın ve ağır olacağından, bunların kullanımı pratikte genellikle mümkün olmamakta ve dolayısıyle Anizokoni sorununun çözümünde birçok kez kontakt lenslerin kullanımı ilk tercih olmaktadır. Kornea ile temas etmeleri nedeniyle (arka verteks mesafeleri neredeyse “sıfır” olduğundan) kontakt lenslerin oluşturduğu görüntü boyut farkları çok daha az olmakta ve birçok kez gözler bu farklılığa tolere edebilmektedir. Anizokoninin çözümünde bazen de kontakt lensle izokonik cam beraberce kullanılmaktadır. Bazen de iki cam arasındaki magnifikasyon farkını azaltıp hastayı rahatlatmak için, Göz Hekimi, görüş keskinliği daha az olan gözdeki camın diyoptrisini diğer camın diyoptrisine yaklaştırıp, daha bulanık görüşe razı olarak sorunu kısmen çözmektedir. Görüş konforu için, görüş keskinliği daha az olan gözün kapatılması da bazen uygulanan bir çözümdür.

(Bir sonraki yazımızda Anizometropi ve Anizokoni’nin neden olduğu diğer sorunlar olan Camların gözleri farklı oranlarda büyütmesi veya küçültmesi ve Camların ağırlık farkı nedeniyle gözlüğün dengesiz olması konularını ve çözüm önerilerini ele alacağız).