Kısa çalışma ödeneği uzatıldı

Kısa çalışma uygulaması, pandemiden etkilenen iş yeri sahipleri ve işçilerin mağdur olmasını önlemede en önemli enstrümanlardan birini oluşturdu.

Kısa çalışma koşulları esnetilerek, daha fazla işçinin yararlanması sağlandı. Nisan ve mayıs aylarında 3.3 milyon, haziran ayında 2.5 milyon ve temmuz ayında da 1.7 milyon işçiye kısa çalışma ödeneği verildi. Bu süreçte toplam 3.6 milyon işçi kısa çalışma ödeneğinden yararlandı.

Normalde kısa çalışma 3 ay uygulanıyor. Cumhurbaşkanı kararı ile 6 aya kadar uzatılabiliyor. Ancak, yasa değişikliği ile yıl sonuna kadar uzatmak mümkün olacak. Daha önce temmuz ve ağustos aylarında birer aylık süreyle iki defa uzatılan kısa çalışma, dün yayımlanan kararnameyle yeniden iki aylığına uzatıldı. Süresi uzatılan kısa çalışmadan, 30 Haziran 2020 tarihine kadar başvuruda bulunmuş olan iş yerleri yararlanabiliyor. Daha önce başvuruda bulunmamış iş yerleri kısa çalışmadan yararlanamıyor.

TÜM SEKTÖRLERDE UYGULANACAK

Kısa çalışma ödeneğinin süresi ile ilgili uzatmanın bu kez turizm ve bazı hizmetler sektörü ile sınırlı kalması bekleniyordu. Ancak, kısa çalışma uygulaması tüm sektörler için uzatıldı. Pandemiden etkilenen iş yerleri, yeni bir başvuru yapmaya gerek kalmadan aynı işçiler için aynı koşullarda kısa çalışma uygulamasına 31 Ekim’e kadar devam edebilecekler.

İŞTEN ÇIKARMA YASAĞINDA SÜRE UZATILACAK MI?

Pandemi dolayısıyla getirilen işten çıkarma yasağının süresi ise 17 Eylül’de doluyor. Kısa çalışma ödeneğine paralel olarak işten çıkarma yasağı süresinin de önümüzdeki günlerde uzatılması bekleniyor. Kanun uyarınca, işten çıkarma yasağını 30 Haziran 2021 tarihine kadar uzatmak mümkün bulunuyor.

Yasak döneminde işveren sadece ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık gerekçesiyle iş akdini feshedebiliyor. İşçinin iş akdini feshetmesinin önünde ise bir engel bulunmuyor.

Ancak, ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırılık gerekçesiyle iş akdinin feshinde işveren ihbar ve kıdem tazminatı ödemiyor, işçi işsizlik ödeneğinden yararlanamıyor.

İşten çıkarma yasağı döneminde işveren işçiyi ücretsiz izne ayırabiliyor. Normalde rızası dışında ücretsiz izne çıkartılan işçi iş akdini feshedip kıdem tazminatını alabilir. Fakat, pandemi dolayısıyla yasak döneminde ücretsiz izne çıkartılan işçi, haklı fesih yapamıyor.

2 MİLYON İŞÇİ NORMAL ÇALIŞMAYA GEÇTİ

Temmuz ayında yapılan yasa değişikliği uyarınca, kısa çalışmadan normal çalışmaya geçen işverene prim desteği sağlanıyor. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk, uygulamanın ilk başladığı tarihten itibaren 3 milyon 576 bin 805 kişinin kısa çalışma ödeneğinden yararlandığını belirtti. Selçuk, temmuz ayında ise 1 milyon 595 bin 467 kişinin ödenekten yararlanmaya devam ettiğini, buna karşılık 1 milyon 981 bin 338 çalışanın normal çalışmaya döndüğünü ifade etti.

UYARILARA DİKKAT!

Gerek kısa çalışma ödeneği, gerekse ücretsiz izin uygulamaları konusunda çok sayıda şikâyetler geliyor. İşveren, çalışma saatlerini en az 3’te 1 oranında azaltarak kısa çalışmaya geçebilir. Üçte bir oranında azaltma durumunda, işçiler geri kalan sürede çalıştırılabiliyor. Ancak, faaliyeti geçici olarak tümüyle durduran ve tam zamanlı kısa çalışmaya geçen işveren işçileri çalıştıramaz. Bunu yapan işveren, işçilere verilen kısa çalışma ödeneğini faiziyle İŞKUR’a ödemek zorunda kalır. Ayrıca, kısa çalışma sırasında gelir kaybına uğrayan, sosyal güvenlik primleri yatırılmayan işçiler açısından da haklı fesih sebebi ortaya çıkar. İşveren nitelikli işçisini kaybedebilir.

Benzer durum ücretsiz izin uygulaması için de geçerli. Ücretsiz izinli gösterilen işçilerin hiçbir şekilde çalıştırılmaması gerekir. Ücretsiz izindeki işçileri çalıştırdığı tespit edilen işveren, işçilere ödenen aylık 1168 liralık nakdi ücret desteğini faiziyle iade etmenin yanı sıra, işçi başına asgari ücret tutarında (2943 TL) para cezasına çarptırılır. Kısa çalışmada olduğu gibi işçi açısından haklı fesih nedeni ortaya çıkar.

Son günlerde bu konuda hem İŞKUR, hem de Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanı Zehra Zümrüt Selçuk uyarıda bulundu. İŞKUR’dan yapılan açıklamada, kısa çalışma sürelerinde herhangi bir azaltma yapan veya belirtilen süreden önce normal faaliyete başlamaya karar veren işverenlerin il müdürlükleri veya hizmet merkezleri ile iletişime geçmesi istendi. Açıklamada, kısa çalışma ödeneği kapsamında alınan ödemelerin, Rehberlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığınca incelenerek beyanların doğruluğunun teyit edildiği vurgulandı.

Bakan Selçuk’un dün yaptığı açıklamada ise koronavirüs gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularında ödemelerin, uygunluk tespiti sonucu beklenmeden yapılması yönünde kolaylık sağlandığına dikkat çekildi. Ancak iş müfettişlerinin, kısa çalışma ödeneği talebinde bulunan iş yerlerinin uygunluk tespiti incelemeleri ile beraber, bu iş yerlerinde uygunluk tespitine aykırı uygulama olup olmadığına ilişkin teftişlere de 712 iş müfettişi ile aralıksız olarak devam etiğini belirtti.

İşverenlerin mağduriyet yaşamaması için hem suistimalden kaçınması, hem de normal çalışmaya geçeceğini İŞKUR’a bildirmesi gerekiyor.