Batı’da Gözlükçülük Tarihi

Avrupa’da önce İtalya’da ortaya çıkan gözlüğü, ilk kez Floransalı Alessandro Di Spina’nın geliştirdiği kabul edilmektedir.

İlk gözlüklü insan resmi ise, 1352’de Tommaso Da Modena’nın yaptığı Provence’li Hugues’ün portresidir.

1480’de Domenice Ghırlandajo’nun bir resminde, üzerinde gözlük bulunan bir sıranın önünde görülen Aziz Hieronymus gözlük yapımcıları loncasının kurucusu olarak kabul edilmektedir.

Miyopluk için kullanılan iç bükey camlara ise ilk kez Raphael’in 1517’de yaptığı Papa X. Leo’nun portresinde rastlanmaktadır. 1784’te, Benjamin Franklin mercekleri yakın ve uzak görüşe göre ayırmış ve bunları tek bir çerçevede birleştirerek çift odaklı sistemi bulmuştur.

Gözlüğün 13. YY’ın sonlarına doğru Bacon tarafından icat edildiği rivayet edilmektedir. Bu rivayete göre; Bacon buluşundan dostu Goethal’i haberdar etmişti.

O da İtalya’ya yaptığı bir seyahat sırasında, bu sırrı Pisa rahiplerinden Spina’ya açmış, Salvato d’Amarti adında bir Floransalı da gözlük kullanımını yaymıştır. 13. YY’ın son yirmi senesi içinde gözlük kullanıldığı konusunda tarih vesikaları hemfikirdir. 14. YY’ın ortalarında ise gözlük artık iyice yaygınlaşmıştır.

İlk zamanlarda gözlüğün daha ziyade lup ve pens şekilleri kullanılıyordu. Bunlarla beraber, madeni teller ve ince kayışlar ile kulaklara ve şapkaya tutturulan “besicle” adlı gözlükler de mevcuttu. Bu ilk montürlere presbiyopluğu (yakını görmezliği) düzeltmeye yarayan konveks camlar takılırdı. Miyop camlar 15. YY’ın sonlarında yontulmuş ve 17. YY’ın ortalarında doğru genelleşmiştir.

19. YY’a gelinceye kadar gözlükçülükte; iki yüzü sferik veya bir yüzü düz, diğer yüzü sferik camlar kullanılmaktaydı. Bu basit küresel camların ancak merkez kısımlarının net gördüğü, çevrelerinin kürelik sapma ve astigmatizma gibi kusurlardan dolayı, yaygın ve bulanık hayaller verdiği anlaşılmıştır. 19. YY’ın başlarında, İngiliz fizik alimlerinden Wollaston, bu kusurların giderilmesi çarelerini araştırmaya koyulmuş ve 1803’te Dollond’a yaptırdığı menisk (bir tarafı konveks bir tarafı konkav) camları övmüştür. Ancak Wollaston’un neşriyatı 19. YY optisyenlerinin dikkatini çekmemiş ve bu camların yayılması için 96 yıl beklenmesi gerekmiştir.

1899’da Fransız okülistlerinden Ostwalt menisk camlar meselesini tekrar ele alarak uzun hesaplar ve deneyler sonucunda, menisk konkav camların miyoplara büyük faydalar sağladıklarına, buna karşı menisk konveks camların basit küresel camlardan pek te üstün olmadıklarına kanaat getirmiştir.

1905’te Prof. Tcherning, bükey camların ön yüzlerinin yarıçaplarını hesaplayarak astigmatizmayı azami derecede düzeltmeye çalışmış ve astigmatizmasız camların muhtelif şekillerini tayin etmiştir. 1911’de Von Rohr hipermetroplara, miyoplara, presbiyoplara ve astigmatlara mahsus menisk camların hesaplarını yapmış ve katarakt ameliyatı geçirenler için “aspherique” camları bulmuştur.

1912’de Iena Üniversitesi, bir optik medikal kürsüsü ihdas ederek, Von Rohr’u bunun başına geçirmiştir. 1917 tarihinde de Zeiss Müessesesi, Iena’da bir gözlükçülük mektebi açmıştır. Astigmat camlar 19. YY’da bulunmuştur. 1826’ta Chamblant silindirik camları yapmıştır. Torik camlar da 1840’ta yontulmuş ve Prentice’in 1895’te yayınlanan bilimsel çalışmasından sonra revaç bulmuştur.

1844’te Chevalier prizmatik camları tavsiye etmiştir. Gözlük şekli önceleri az kullanılmaktaydı. Ancak 19. YY’da Dollond, Ramsden ve Adams gibi tanınmış İngiliz optisyenlerinin çalışmaları sayesinde gelişmiştir. İlk gözlük montürlerinin köprü ve sapları deriyi kestikleri için hastalara eziyet verirlerdi. Sonraları gözlük çerçevelerinin köprü ve sapları rahat kullanılabilir hale getirilmiş ve plaketli köprüler ve esnek pensler de yapılmıştır.

1885’te, Ernst Abbe ile Otto Schott, erimiş cama yeni elementlerin katılmasıyla merceğin kırma indisinin ve ayırma gücünün istenilen biçimde düzenlenebileceğini bulmuşlardır. 1910’da, tek parça çift odaklı camlar üretilmeye başlanmış ve ilk üretimler Nurnberg ve Venedik’te yapılmıştır. Bugün dünyadaki en hafif gözlük 1.5 gramdır.