Sağlıkta Reklam ve Etik/ Taylan Küçüker

REFRAKTİF CERRAHİDE ETİK DIŞI PAZARLAMA UYGULAMALARI

“İki parmağının ucunu gözüne koy. Bir şey görebiliyor musun Dünyadan?

Sen göremiyorsun diye bu alem yok değildir.” 

Mevlâna Celaleddin_i Rumi

Reklamlar gündelik yaşantımızın bir parçası haline geldi, bu etkili tüketim kültürüne karşı ne yapabiliriz?

Önceleri ilan tahtalarında olan reklamlar ,sonraları gazeteler ,dergiler derken radyo televizyon ile bizi kuşatan ve sürekli bağıran bu mesajlara sırtımızı dönemeyiz İnsanların her şeye sahip olabileceği ve olması da gerektiği şeklinde ki toplumsal telkin giderek temel yaşam aracı haline geliyor Reklamların toplum üzerindeki etkisi yeni bir insan profili ortaya çıkarıyor yurttaş değil tüketici olmak ,vatandaş olma kavramı tüketici olma ile eş anlamlı oluyor.Çoğu reklam ,gerçeğe dayalı karar verme yerine mantıksız ve bilinçsiz seçme düşüncesine dayanır .Reklamlar doğrudan ve dolaylı yollardan kişisel ve toplumsal sağlık sorunlarına yol açar.Reklamların artık sadece ilgili mesleki etik kurallar yönünden değil,tıbbi etik kuralları yönünden de değerlendirilmesi gerekir.

Lazer Cerrahisi son yılların en tartışmalı konusudur.İnsanların çoğu,etik olamayan pazarlama uygulamalarının etkisi altında kalarak ani karar verip cerrahiye yöneliyor. Lazer teknolojileri “muhteşem”, “devrim” kelimeleri ile topluma sunuluyor.

Sağlıkla ilgili dürüst  bir iletişimde reklam-propaganda etik değildir; Lasik Cerrahisi, reklamı yapılan ürünler gibi bir mal olarak pazarlanamaz.

Hekimlik meslek etiği kurallarının ticari amaç ve reklam yasağı ile ilgili 11.maddesi şöyledir.

(TTB 47. Genel Kurulunda kabul edilmiştir.,10-11 Ekim 1998)

Ticari Amaç ve Reklam Yasağı :Madde:11- Hekim, mesleğini uygularken reklam yapamaz, ticari reklamlara araç olamaz, çalışmalarına ticari bir görünüm veremez; insanları yanıltıcı, paniğe düşürücü, yanlış yönlendirici, meslektaşlar arasında haksız rekabete yol açıcı davranışlarda bulunamaz. Hekim, yayın araçlarıyla yapacağı duyurularda varsa, Tababet Uzmanlık Tüzüğü’ne göre kabul edilmiş olan uzmanlık alanını, çalışma gün ve saatlerini bildirebilir. Tabela ve benzeri tanıtım araçlarının biçim ve boyutları yerel tabip odası tarafından saptanır.

Karşımıza kapitalist tüketim toplumu-çok uluslu tekeller ve onların yasaları, özellikle günümüzün tek süper devleti ABD ve oradan tüm dünyaya dayatılan tüketim modelleri vardır. Pazar incelenir “olabilirlilik araştırmaları yaptırılır,Büyük reklam kampanyalarıyla topluma “ GEREKSİNİM “ OLARAK DAYATILIR .  Medya destekli etik dışı pazarlama uygulamaları ile tüketim çılgınca desteklenmekte ve artmaktadır.

Bununda aracı medya denilen basın, TV, reklam araçları ,hekim duyuruları, sözde tanıtıcı toplantı,kongre ve sempozyumlar gibi iletişim araçlarıdır.

 http://www.saglikbilgisi.com/haber.php?hid=17&kid=15)

http://www.bilgihan.web.tr/lasek.htm

Bu Internet sitesi, Lazer tedavisi ile gözlükten kurtulmayı düşünen hastaları, ameliyat teknikleri ve LASIK ameliyatının riskleri konusunda,  bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.

Prof. Dr. Kamil BİLGİHAN (Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,Göz Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi ANKARA)’ın 2003 yılında Amerika’da yapmış olduğu bir araştırmada, Internet sitelerinde LASIK tedavisinin yan etkileri hakkında çok az bilgi verildiği ve hastaların LASIK ameliyatı olmaları için cesaretlendirildiği vurgulanmaktadır.Aynı makalede doğru, açık, güncel, bilimsel destekli bilgiler veren web sitelerine ihtiyaç olduğuna dikkat çekilmiştir.

“LASIK Complications and the Internet: Is the Public being Mislead?” Daragh Kennedy Fahey, Julius Weinberg, Journal of Medical Internet Research,2003;5(1):e2

 Eğer lazer cerrahisi alanında yeni teknolojileri tanıtmak amacıyla  mutlaka reklam yapılacaksa,TTB,oftalmoloji derneği,Sağlık Bakanlığı bunun sınırlarını ve kapsamını  yeniden belirlemeli, Ayrıca Sağlık Bakanlığının güncel ,bilimsel ,doğru bilgileri topluma sunan web sitesi kurması gerekir.

 Gözlükçüler olarak bizler çağdaş insanlarız.Çağdaş olmak teknoloji kullanmayı gerektirir.Bizler lazer teknolojisine değil,etik dışı pazarlanma uygulamalarına ve vatandaşlarımızın bu konudaki bilgi eksikliğinin istismar edilip cesaretlendirilerek, cerrahiye yönlendirilmesine karşıyız.

Her gün ihtiyaçtan fazla, lazer cerrahisi klinikleri mantar gibi çoğalmakta ,birbirleri ile  de kıyasıya rekabet etmektedirler. Reklamlarla gözlük kullanıcılarının beklentileri yükseltmekte asla gerçekleşmeyecek vaatler bilinç altlarına kazınmaktadır.Siz bu aşamadan sonra ametrop kişiye hangi lasik koplikasyonunu anlatırsanız anlatın dinlemez,artık onun beklentisi kartal gibi,süper vizyon görmek ve gözlükten kurtulmaktır,Bu bilimsel ve etik bir yaklaşım olmadığı gibi kabul edilebilir bir durum da değildir .

Lazer(Lasik) sağlam ,saydam, şeffaf  göze uygulanan ve geri dönüşümü olmayan estetik bir cerrahi yöntemdir.Göz statik(Durağan) yapıda bir organ değil,yaşayan ve yaşlanan bir organdır.Bu nedenle ömür boyu refraksiyon kusurlarını düzeltme iddiası bilim dışıdır ve bunu hiç kimse garanti edemez.Uzun dönemde göz üzerinde ne gibi etkiler yaratacağı hakkında elde edilmiş bir bilgi yoktur.Her şey düzgün gitse dahi 40 yaşından  sonra prespiyopi dediğimiz,yakın görme kusuru meydana gelecektir . Günümüzde kullanılan lazer teknolojileri ile prespiyopi için cerrahi bir çözüm yöntemi  mevcut değildir.Gözlük en uygun ,ucuz , hiçbir yan etkisi ve alternatifi olmayan  tek sağlık gerecidir ; kaldı ki lazer cerrahisi kozmetik, estetik ve kişinin isteğine bağlı(elektif)ameliyattır.

Göz kusurları (Refraction Error ),doktorlar tarafından hastalık olarak tanımlanmakta,görsel ve yazılı  basında  yaptıkları açıklamalarda” Göz bozukluklarının tedavisi” demektedirler. Bu yanlış bir tanımlamadır, göz bozukluğu değil, göz kusuru(optometri ve tıp biliminde Refraction errors olarak geçer),tedavi değil düzeltme tanımı kullanılmalıdır.

Tedavi kelimesinin kullanılması  yanlıştır.Sağlam bir organdaki kusuru gidermek için yapılan estetik ameliyat,tedavi olarak tanımlanamaz.  .Sosyal güvenlik kurumları hastalıkların tedavisinde, ödeme yapmalıdır .Tedavi, bir hastalığın iyileştirilmesine denir .Göz kusuru hastalık değildir Sağlam göze yapılan estetik ameliyata, üstelik sonuçları kesin olmadığı halde neden hasta neden tedavi denir? Anlaşılır değildir.

Maalesef , Cerrahpaşa Tip Fakültesi Göz Hastalıkları kliniğinde, Beyoğlu Devlet Hastanesinde ve SSK Okmeydanı Hastanesinde yıllardır bu cerrahi işlem  yapılmakta Emekli Sandığı tarafından da ödenmektedir  ,bunların hesabını kim verecektir?

  Bu cerrahinin başarı oranı %100 değildir ve cerrahi işlemin kalıcılığını da kimse garanti edemez  .Lasik ameliyatlarının %5 geri dönüşümü olmayan riskleri vardır.(36 aya kadar ektazi denilen kornea erimesi riski vardır,bu risk kornea nakline kadar götürür ve bunun tedavi masrafları daha yüksektir.Kornea erimesi ve epitel yürümesi en tehlikeli ve bu yöntemle giderilmemiş riskler olarak orta yerde durmaktadır .Flap kırışıklığı ,debris, Kornea perforasyonu -delinmesi: çok nadir de olsa Bıçağın ön kamaraya  girmesi, Kalıcı körlük gibi ciddi sonuçlar çok az oranda da olsa maalesef ortaya çıkabilir.

lasik glakom teşhisini geciktirmektedir  Cerrahi işlemden sonraki yıllarda bir darbe ile lasik yapılmış gözdeki flap(kapakçık) yerinden çıkması muhtemel sonuçlardandır. Katarak bazı insanlarda daha erken oluşur, regrasyon(numaranın geri dönmesi )’un sebebi tam olarak bilinmemektedir .Yetersiz düzeltmenin aksine regrasyon daha geç, genellikle bir ay sonra gelişmektedir.Yüksek miyoplarda sık karşılaşılan bir problemdir. Fazla düzeltme, düzenli yada düzensiz astigmatizma  , enfeksiyon (1/10.000.000 oranında) görülmektedir.

Sonuç olarak, gece görme güçlükleri ,glare(gözü kamaştırıcı biçimde parlama),haloes(ışık halkası) ,hale görüntüsü,haze(sisli,pulu görüntü algılaması),gözde yabancı cisim varmış hissi ,ağrı, Dry  eye  syndrome  Kuru göz oluşması, Starbursts yıldız patlaması ,ışık saçılması , Ghosting Hayalet görüntü , Loş ışıkta objelere bakıldığında çift imaj görme,televizyon sinema seyrederken visuel aberasyonlar daha göze çarpacak şekilde artar.

Gece trafikte araç sürerken güçlükler, Hale ışık halkası oluşmuş bir görüntü algılaması(bu oran %22-30 olguda bildirilmektedir-FDA ) yüksek refraksiyon kusuru olanlarda küçük optik zon kullanılmasına bağlı olarak daha sık görülmektedir.Eğer lasik işlemi geniş pupillaya sahip miyoplara uygulanmışsa bu komplikasyon kaçınılmazdır.

FDA ‘e yapılan 100 şikayetten en çoğunu ,refraksiyon kusurlarının düzeltilmesinde kullanılan LASIK (excimer laser)ameliyatları teşkil etmektedir.Şikayetler çoğunlukla bulanık görüş ,gece görüşte azalma ve görme güçlüğüdür.  2 hastadan gelen şikayette de gözde yasal körlüğe sebebiyet verdiğinden , kornea nakline  gereksinim olmasıdır. Aralık ayında FDA ,gece görüşte azalmayla birlikte ters çevrilemez körlüğe (İrreversible blindness)sebep olabileceği konusunda açıklama yaptı .

(FDA ‘in açıklamasının İngilizce metini

Furthermore, the U.S. Food and Drug Administration has received more than 100 complaints concerning the excimer laser, which is used in LASIK. The complaints describe blurry vision and poor night vision. Two come from patients who said the procedure caused legal blindness in one eye. One needed corneal transplants. In December the FDA warned that “irreversible blindness” could occur, as well as diminished night vision from laser surgery “Be cautious about ‘slick’ advertising and deals that sound too good to be true,” the FDA warned.) http://www.nj.com/healthfit/ledger/index.ssf?/news/ledger/stories/021102lasik.html

 RC gibi yeni teknikler hekim ve hastaların beklentilerini artırmış ve değiştirmiştir. Bir çok yeni teknik ve aşırı iyimserlik, yerine getirilmeyen sözlerle, giderek sansasyonel  biçimlerde sunulurlar. Bir kısmı ortadan kaybolur.Önceleri,R keratotomi ile,”gözlük numaram düşer mi?”,daha sonra “gözlükten kurtulabilirmiyim?”,ve son olarak süper vizyon “kartal gözü”

medya destekli olarak, toplum önüne sunulmuştur. Ayrıca Dünya Tıp Literatüründe “Kartal Gözü diye cerrahi bir yöntem de bulunmamaktadır.

Sonuç olarak; uzun erimli güvenilirlilik, emniyet, doğruluk ve kalıcılık süre giden araştırmalarla anlaşılacaktır.

Lasik/lasek cerrahisinin, uzun dönemde göz üzerindeki etkilerinin ve emniyetinin ne olacağı henüz bilinmemektedir.En büyük risk de budur .Bununla ilgili elde bir veri tabanı yoktur.

Gözlükçüler olarak bizler çağdaş insanlarız.Çağdaş olmak teknoloji kullanmayı gerektirir.Bizler lazer teknolojisine değil,etik dışı pazarlanma uygulamalarına ve vatandaşlarımızın bu konudaki bilgi eksikliğinin istismar edilip cesaretlendirilerek, cerrahiye yönlendirilmesine karşıyız.

Her gün ihtiyaçtan fazla, lazer cerrahisi klinikleri mantar gibi çoğalmakta ,birbirleri ile  de kıyasıya rekabet etmektedirler. Reklamlarla gözlük kullanıcılarının beklentileri yükseltmekte asla gerçekleşmeyecek vaatler bilinç altlarına kazınmaktadır.Siz bu aşamadan sonra ametrop kişiye hangi lasik koplikasyonunu anlatırsanız anlatın dinlemez,artık onun beklentisi kartal gibi,süper vizyon görmek ve gözlükten kurtulmaktır,Bu bilimsel ve etik bir yaklaşım olmadığı gibi kabul edilebilir bir durum da değildir .

Bu reklâmları gazetelerde okuyan, televizyonlar da izleyen, hastalar refractive cerrahinin PRK- LASİK) gözün kırılma kusurlarının düzeltilmesi için tek ve kesin bir çözüm olduğuna inandırılmakta, PRK LASİK cerrahisi yaptıran gözlük kullanıcısı yaşamı boyunca bir daha gözlük kullanmayacağına inanmakta, görme keskinliğinin daha da yükseleceğine yaşamı boyunca süreceğine ve yine yaşamı boyunca gözle ilgili bir problem yaşamayacağına inanmaktadır. Uzak görme bozukluğu olan birçok kişi, bu problemini çözmek için lazer cerrahisini düşünüyor ve sırf gözlüklerden kurtulmak uğruna, cerrahinin risklerini hiç dikkate almadan ameliyat olma kararı verebiliyor. Oysa lazer ameliyatı olan her 20 hastadan birinde lazer ameliyatının yan etkileri ( komplikasyonları) görülüyor ve her 5 hastadan 3’ü mükemmel görüş elde edemiyor. Lazer cerrahisinin risklerini almadan önce, tüm alternatifleri değerlendirmeyi ihmal etmeyin. Diğer birçok invazif girişim gibi lazerin ve göz cerrahisinin de görme düzeyini etkileyecek, yaşam kalitenizi düşürecek yan etkileri ve komplikasyonları vardır.

Özellikle EL’ de bilinmeyen etkiler çoktur, bazı komplikasyonlar aylar, yıllar sonra ortaya çıkabilmektedir.

Lazer yada bıçak hangisini kullanırsak kullanalım, etkisi ne kadar kesin ve tekrarlana bilir olursa olsun kornea statik bir yapı değildir, kornea yaşayan bir dokudur. Sürekli iç-dış basınç, metabolik ve diğer etkiler altındadır, bu etkilerin bir bölümü bilinmemektedir. Kişiler arası biyolojik farklılıkların da değişik sonuçlar oluşturacağı unutulmamalıdır. Uğraştığımız konunun öznesi “insandır”, istatistik sayılar değildir İletişim araçlarıyla reklam, toplumun ilgisini uyandırmakta kar amaçlı hekimler elinde tehlike  artmaktadır. Gözlük ve kontakt lens takmak istemeyen kontakt lens kullanamayan kişilerde RC haklı – meşru bir istek olarak kabul edilmektedir. Bu elbette miyop toplumda önce yapay bir istek ve pazar oluşturulmasına bağlıdır. Bu konuda araştırma ve uygulamalar sürecektir, yeter ki ticari yaklaşım değil, etik kurallara uygun bilimsel yaklaşım ortama egemen olsun.

Estetik bir işlem olan PRK-LASIK ameliyatlarında Etik(ahlaki)  olmayan pazarlama uygulamaları

(Unethical Marketing Practices)

Refraktif cerrahlar tarafından yumuşak, halkın hoşuna gidecek sözler ve terimler kullanılarak cerrahi işlemin riskleri gizlenir. Anlaşılmaz, üstü kapalı ve sübjektif(düşsel) terminoloji(terimler dizgisi) kullanılarak, cerrahi işlem için o kritik kararı verme sürecinde size rehberlik etmek için teklifte bulunurlar. İhtiyatlı ve uyanık olmalısınız. Refraktif cerrahlar tarafından verilen malzemeler (materyaller),pazarlama amaçlıdır. Lasik olmaya istekli olası insanları, bu girişime teşvik etmek cesaretlendirmek gayrette getirmek için örtülü buna benzer terminolojiler kullanılır, bazı örnekleri burada bulabilirsiniz, hastaya bilgi verilirken kural, sorulara yerinde yeterli cevap vermektir.

ETİK DIŞI PAZARLAMA YÖNTEMLERİ

Pioneer(öncü), Fast Healing hızlı iyileşme,

Painless Surgery ağrısız cerrahi İşlem,

Most en çok,en fazla

Very Rare, Exceedingly Rare, Almost Unheard Of çok nadir,çok seyrek,fazla duyulmamış pek rastlanmamış, Upgrade kusursuzlaştırmak ,mükemmel yapmak, mucize teknoloji laser,

“None of my Patients has ever had glare after Lasik”

Benim lasik işlemi yaptığım hastaların hiç birinde glare parlak ışığa hassasiyet oluşmadı, görülmedi

(hızlı iyileşme, ağrısız cerrahi İşlem, en çok, en fazla, Bu yan etki çok nadir, çok seyrek, fazla duyulmamış pek rastlanmamış, kartal gözü, kusursuz, mükemmel yapmak, mucize teknoloji laser,

Benim lasik işlemi yaptığım hastaların hiç birinde glare parlak ışığa hassasiyet oluşmadı görülmedi,göz kuruması çok seyrek olur ,sonra geçer,bizim şimdiye kadar halledilmemiş komplikasyonlu hiçbir vakamız yoktur.,nadiren göz numaraları hedeflenenden az veya fazla olur,şimdiye kadar bir zararı bildirilmemiştir,orta katmandan doku tozlaştırılır)

Eşime, kız kardeşime, oğluma, kızıma, dayıma, halama bu lazer cerrahisi işlemini yaptım.

Refraktif cerrahlar tarafından geliştirilen Birkaç sözcükten oluşturularak kullanılan kısave uygun reklamize  anlatım	Gerçek aslında aşağıdaki gibidir
Pioneer(öncü)	Eğer bir cerrah ,birkaç yıl geriye bakıldığında excimer laser üzerinde çalışma yapmış ise; Refractive cerrahi alanında kendisinin  öncü. ” diye adlandırılmalarını ister,.Kimi en hijyenik çalıştığını,kimi lasik cerrahisini Türkiye’de ilk uygulayan olduğunu,kimi en yeni teknolojiyi kullandığını SAYI OLARAK EN ÇOK CERRAHİ İŞLEMİ YAPTIĞINI söyleyerek bu alanda öncü olarak adlandırılmalarını isterler.Öncü kelimesi anlamsız ve saçmadır. Klinikler reklamlarında daima yaptıkları ameliyat sayılarını verirler.Dünyada 7 milyon insan gözlerine bu cerrahi işlemi yaptırdı,Türkiye’de bu sayı bir milyon sınırlarına dayandı gibi sözler kullanılır fakat,lazer cerrahisinden görme ile beklentileri karşılanmamış yada koplikasyonlarından etkilenmiş insan sayılarından hiç söz edilmez .Oysa ki yapılan her cerrahi işlem başarıyla sonuçlanmaz . Aşağıdaki makale bu konu için çok önemli bir örnektir Makale*Nicole Nader, Incorporating Wavefront into Practice Requires Education, Planning, Ocular Surg. News, 5/1/03Dr Lindstrom bir makalesinde   şöyle açıklama yapıyor:Bizler lasik cerrahisinden dolayı mutsuz olan hastaları izlemek, onlarla ilgilenmek zorundayız.Standart lasik sonucu görme ile ilgili beklentileri karşılanmamış hasta sayısı sadece ABD’de 60.000.000 dır  Çok sayıda  insan görme ile ilgili problemlerinin çözümlenmesi ,istedikleri seviyeye yükseltilmesi için bir mucize beklentisi içerisindedirler. Ama gerçek şudur ki ; hala hazırda kullanılmakta olan lazer  ablasyon(tıraşlama) yöntemi ile bu beklentilerin karşılanması mümkün değildir.Yorum:bu makalede Dr Lindstrom,  lasik cerrahisi sonucu ile memnuniyetiz ve mutsuz bırakılmış insanların sayılarının çok büyük olduğunu itiraf etmektedir.Bazı kişiler RC sonrasında ikinci girişimlerle her şeyin düzeleceği yada tıbbi gelişmelerin olayı çözebileceği beklentisi içindedirler. Gerçekçi olmayan bu gibi beklentilere sahip kişilere girişim yapılmamalıdır.Beklentileri yukarı çekmek hayal kırıklıklarını da arttıracaktır.Türkiye’de de her geçen gün bu sayı artmaktadır.50.000’in üzerinde görme ile beklentisi karşılanmamış, lazer koplikasyonlarından etkilenmiş insanımız bulunmaktadır.Amerika mahkemelerinin gittikçe artan lasik ameliyatı mağdurları ile dolduğunu söyleyen Washingtonlu avukat Aaron Levine bir Lasik hukuk davası grubu oluşturmuştur.Türkiye’de de cerrahi klinliklerine açılmış davalar giderek artmaktadır .Özellikle EL’ de bilinmeyen çoktur, bazı komplikasyonlar aylar, yıllar sonra ortaya çıkabilmektedir. Her iki işlemde de başarı oranı propaganda yapıldığı gibi %100 değildirEkim ve Kasım ayları içerisinde İzmir de  SKY TV de Etik dışı pazarlama uygulamalarını anlatan 3 programa katıldım.Programa katılan bütün refraktif cerrahların ,”gözlüğü atın” ,”kartal gözü” gibi  reklamların doğru olmadığını ve olamayacağını  beyan etmelerine rağmen bu ameliyatları yapan bütün kliniklerimizin web sitelerinde bu reklam spotları hala kullanılmaktadır.Bu anlaşılır bir durum değildir!
Cool/Cold/Soft LaserSerin/Soğuk/Yumuşak laser	Korneanın orta katmanından doku tozlaştırılır ve  tıraşlanır .Refraktif Cerrahlar, korneaya yeniden şekil verilir ve lazerle işlem yapılır diyerek , ameliyat işleminin birkaç dakikalık basit bir işlem olduğu izlenimi uyandırırlar.Bu da yanlıştır. Excimer laser kornea hücrelerinin içine doğru hızlıca emilen enerji üretir. Hücre içindeki su buharlaşır,böylelikle hücre duvarının yıkımına sebebiyet verir .Doku eritilerek uzaklaştırılır , incelme sağlanır.Bu işlem söylendiği gibi çok da basit bir işlem değildir . Sağlam, sağlıklı ve saydam  gözün yüzeyinden canlı bir parça ,düşük lazer enerjisi ile eritilerek  (193nm ,bir nanometre milimetrenin milyonda biridir) uzaklaştırılır.,Korneanın incelmesi sağlanır.”Korneanın en üst bölümünde epitel adını verdiğimiz, kalınlığı yaklaşık 50 mikron olan ve kendini yenilediği için lazer öncesinde kaldırılması gereken bir tabaka mevcuttur. Lasik yönteminde mikrokeratom adı verilen cihazlar kullanılarak korneadan 120-130 mikron kalınlığındaki bir tabaka kaldırılır.. Bu cihazlar daha inceye ayarlandıklarında korneayı parçalayıp zarar vermektedir. Yani Lasik uygulanırken epitelin altındaki 70-80 mikron kalınlığında bir parça istenilmediği halde kaldırılmaktadır .
Fast Healing (hızlı iyileşme)	İnvasif,bir cerrahi işlem tarafından değiştirilen bir korneanın tekrar şekillenmesi yıllarca sürebilir.Flap asla tamamen iyileşmez ,yıllar sonra bir darbede tekrar açılabilir Lasik olmuş kişi kornea vericisi olamaz yani korneasını bağışlayamaz.Bu ameliyat kornea dokusunun yapısal sağlamlığını azaltır . Kapağın(flap) altında bırakılan korneayla ilgili yatağın emniyetli olduğu söylenen miktarı, sadece bir tahmindir.LASIK yüzünden ektazi olmuş gözler ne yazık ki ülkemizde de , dünyadaki başka ülkelerde de vardır,Siz hastanın beklentisini yükselterek,gözlükten kurtulacaksınız,süper vizyon göreceksiniz diyeceksiniz  ,sonra çok  seyrek de olsa ektazi yani kornea erimesi olacak bu kabul edilir bir durum değildir!!Hastaya imzalattıkları onay ve bilgilendirme formlarında bu komplikasyondan hiç söz etmedikleri gibi,bu belgenin kopyasını da hastaya vermekten kaçınırlar.LASIK cerrahisi geçiren kişiler dünyanın bir çok yerinde askeri okullara alınmamaktadır. Kornea normal bir korneaya göre daha ince olmaktadır.Gözün tabakaları kesildiğinden dolayı her hastanın iyileşme surecinin ve seklinin aynı olmayacağını belirtilir. Kısa vadede başarılar var denir ama uzun vadede hiç bir şeyden emin değillerdir. Lasik işlemi yaptırmış insanlar için bazen feci sonuçlar ortaya çıkabilir. Lasik işleminin uzun vadede göz üzerindeki etkileri de bilinmemektedir.Lasik sağlam göze uygulanan geri dönüşümü olmayan estetik cerrahi girişimdir ve oluşacak koplikasyonlarında geri dönüşümü yoktur Bu nedenle bu koplikasyonları düzeltmek için bir “B” planı da yoktur. Flap’i kesmeye yarayan bıçak gözlerinde sıkışma yapabilir,metalik yıkıntı  bulaşabilir(debris)lasik glakom teşhisini geciktirmektedir.lasik işleminin tehlikeleri arasında  az da olsa  körlük de vardır.Lasik ile elde edilecek görüş, RGP kontact lensleri ile elde edilen  görüş kadar asla, keskin ve net  değildir.Flap kesilmesi sırasında korneal sinirler de kesilir ve en çok da kuru göz oluşmasına sebep olur.Bazıları yıllar sonra bile hala ızdırap çekerler.Bazı insanlarda erken katarakt oluşmasına neden olabilir.”Konfokal mikroskop” ile yapılan incelemelerde, sanılanın aksine, lasik yöntemi uygulanan hastaların kornea sinirlerinde ve hücrelerinde,kalıcı hasarların meydana geldiği saptanmıştır.
Painless Surgery (ağrısız cerrahi)	Elbette ağrı hissedilmez. Çünkü damla( kokainden türemiş Proparacaine hydrochloride),ile anestezi edilir.İşlem ağrısız değildir. Anestezi uygulandığı için ağrı hissedilmez, anesteziden sonra gözü balta ile kesseniz bile hasta ağrı hissetmez.Topikal damla kullanılmadan ameliyat yapılamaz . Kornea vücutta sinir uçlarının en yoğun olduğu yerlerden biridir. Anestezisiz olarakkorneaya dokunmak ağrı ve başka problemler yaratır.Anestezi yapılmazsa ,işlem ağrılıdır;ağrısız cerrahi diyerek gözlük kullanıcıları cerrahiye yönlendirilmektedir. Lasik cerrahisinde sinir liflerinin kesilmesi nedeniyle hastanın ameliyat sonrasını ağrısız geçirdiğini, ancak kesilen sinirlerin zaman içinde tamamen iyileşmediğini belirten Prof. Dr. Bilgihan, bu hastaların önemli bir bölümünde en hafifi göz kuruluğu olmak üzere pek çok şikayetlerin açığa çıktığını kaydetti.  Lasik’in, en korkulan yan etkilerinden birinin, ameliyat sonrası geç dönemlerde ortaya çıkan kornea erimesi (ektazi) olduğunu ifade eden Bilgihan, şunları söyledi:  ”Bu, hastayı kornea nakline götürür ve yüksek dereceli miyoplara uygulandığında daha sık gözlenir. Sebebi tam olarak açıklanmamakla birlikte, konfokal mikroskop ile yapılan incelemeler Lasik uygulanan hastaların kornea hücrelerinde özellikle de laser yapılmış olan bölgelerde yüzde 40’a varan oranlarda azalma olduğunu açığa çıkartmıştır. Kornea erimesi görülen  hastaların görme seviyeleri zaman içinde azalmakta ve gözlük numaraları giderek yükselmektedir. Bunun yanında yapılan klinik araştırmalarda, Lasik sonrasında hastalardaki gece görme şikayetlerinin ve kontrast görme azalmasının diğer yöntemlere göre daha fazla olduğu da belirlenmiştir.”
Most en çok, en fazla  çoğu	51% to 99%.Çoğu insan lasik göz cerrahisinden kaynaklana komplikasyonları tecrübe etmez.Ama eğitim seminerlerinde öyle bir izlenim yaratılır
Very Rare, Exceedingly Rare, Almost Unheard Of (çok nadir,çok seyrek,hemen hemen hiç duyulmamış pek rastlanmamış)bunlar çok kullanılan etik dışı pazarlama teknikleridir	0.001% to 10%Hastalar komplikasyonları  sorduğu  zaman ,neredeyse hiç duyulmamış  bu kelimelerle, lasik riskleri hastalardan gizlenir.
Rare/Occasionally/Infrequently(çok nadir seyrek arada sırada olan )	0.001% to 33%“Çok nadir”,”çok seyrek”,”hemen hemen hiç duyulmamış”, “pek rastlanmamış” “sizin tanımladığınız komplikasyonlar operasyon sonrası neredeyse hiç duyulmamış” , bu kelimelerle lasik risklerini hastalardan gizlerler Örneğin ;” lasik hastaları nadiren uzun süreli göz kuruluğu problemi yaşarlar” derler. Aslındakalıcı göz kuruluğu olma oranı yüksektir.YÜZDE HESAPLARI İLE KOMPLİKASYON SAYILARINI KÜÇÜK GÖSTERMEYE ÇALIŞIRLAR,ÖNEMLİ OLAN SAYI DEĞİL ,ÖZNE İNSANDIR İNSAN GÖZÜDÜR… Unutulmamalıdır ki,lasik sağlam, sağlıklı şeffaf göze yapılan geri dönüşüm olmayan ESTETİK bir cerrahi girişimdir .
Breakthroughani ( önemli gelişme, yenilik)	Lasik Cerrahisi, oftalmoloji alanında hızla gelişen  teknolojik bir alandır.Bugün mükemmel diye takdim edilen teknolojiler yarın ömrünü tamamlayıp bir tıp felaketi olabilmektedir. Geçmişi kapsayan bir inceleme yapıldığında bu acıları çeken insanları görürüz. PRK, önce teknolojik mucize olarak sunuldu ama bugün geldiğimiz noktada kullanılmamaktadır.Refraktif cerrahlar FDA’in 1998 de onay verdiği  lazer teknolojilerini ,”muhteşem”, “devrim” kelimeleri ile topluma sunmaktadırlar.Oftalmoloji alanında teknoloji hızlı gelişmekte ,bugün yeni olan bir teknoloji 3-5 sene sonra  ömrünü tamamlayıp tıp felaketi olabilmektedir.RK-çizme, PRK- kazıma yöntemleri de zamanında büyük reklamlarla  topluma sunulmuştu.Bugün ya terkedilmiş yada güncelliğini yitirmiş durumdadır.Unutulmamalıdır ki,lasik teknolojisi mikrokeratom ile flap hazırlamada ,keratom riskleri nedeni ile terk edilip, femto laser yani laser ile flap hazırlama dönemi başlamıştır.Laser teknolojisi insan ömrü ile mukayese edilirse henüz bebeklik çağında gelişmekte olan ,gelişimini tamamlamamış bir teknolojidir Günümüzde bu alanda kullanılan hiçbir teknoloji son  ve mükemmel değildir.Gelişme süreci devam edecektir Belki günümüzde kullanılan teknolojiler  dört yıl sonra,  barbarca bulunacaktır.
Güzelleştirme,kozmetik,estetik	Refraktif Cerrahi,estetik(kozmetik) bir işlem olduğu halde cerrahlar     reklamlarında ,tıbbi yazılarında ve konuşmalarında “ Güzelleştirme ,estetik” ,ameliyat demezler bunun yerine tedavi  derler.Gözlük kullanıcısı demezler, hasta derler. Bunlar bilinçli olarak; insanlarda gereksinim yaratmak için yapılır .Unutulmamalıdır ki bu cerrahi işlemi, yaptırma zorunluluğu yoktur .Çünkü göz sağlam ve sağlıklıdır ,hasta değildir .Endikasyonu tıbbi değil,kozmetiktir. Bu endikasyon doktor ile gözlük kullanıcısı arasında belirlenir.Gerçek endikasyon son derece sınırlıdır.Örneğin ; burunda bir tümör olması yada kulakların olmayışı gibi sebeplerde endikasyon sınırları genişletebilir.Bir diğer örnek de; küçük bir çocukta anizometropi varsa ve bir gözünün de emetrop olduğunu düşünürsek kusurlu olan göz 18 yaşına kadar kontakt lensle kontrol edilerek,amliyopi oluşmadan, cerrahi işlem yapılabilir.Esasen  refraktif cerrahinin batıda çıkış sebebi orta miyopinin eliminasyonudur.Yüksek miyopide görüş 2/10 ise cerrahi işlemden sonra görme oranı 2/10 olacaktır.Sadece gözlük camları incelmiş olacaktır.Üstelik yüksek miyopide ablasyon alanı küçük kalacağı için gece görme ile oluşacak koplikasyonlar da kaçınılmazdır.Geniş pupillaya sahip miyoplarda da bu şikayetler oluşur. Günümüzde, üniversitelerde başlaması gerekli olan yeni teknojiler ,ihtiyaç fazlası klinlikler sayesinde endikasyon sınırları sürekli genişletilerek uygulanmaktadır.
Upgradekusursuzlaştırmak ,mükemmel yapmakBizdeki uygulaması “kartal gözü”,süper vizyon,kartaldan daha iyi görme	Cerrahlar, hastalara cerrahi işlemi anlatırken, sıkça upgrade(kusursuzlaştırmak,mükemmelleştirmek) terimini  kullanırlar.Türkiyede bu cerrahi yöntemde, Wavefront teknolojisinin  uygulandığını ve operasyona, “Kartal Gözü Operasyonu” adı verildiğini görmekteyiz.22/08/2004 Pazar günü Show TV ana haber bülteninde ”kartal gözü ameliyatı”  “kartal gözü bakışı” başlıklı haber yapıldıÜzülerek ifade etmeliyim ki Dünya tıp literatüründe böyle bir yöntem mevcut değildir, olamaz da Çünkü kartalın çift makülası vardır. Retinanın merkezinde kalan, keskin ve renkli görmeyi, ışığa karşı kontrast hassasiyetini de içerecek şekilde en çok kullanılan bölümüne maküla-sarı nokta denir.İnsan gözünde bir maküla vardır. (lasik sadece kornea’ya yapılan bir işlemdir ,retina nakli işlemi değildir.)Bir kar kartalı, karla kaplı  bir alanda 2,5km uzaklıktaki beyaz bir tavşanı rahatlıkla görür ve avlar. Çünkü gözleri bir teleskop gibi çalışır.Çok yüksek bir kontras duyarlılığına sahiptir. Bir doğan 8 km uzaklıkta bir güvercini çok rahatlıkla görür ve 400 km hız yaparak avlar.Kartal 3km mesafede bir fareyi çok net olarak görür.Ne tür bir operasyon yapılırsa yapılsın gözün bir kartal gözü gibi fonksiyon kazanması fizyolojik olarak mümkün görünmemektedir. Ayrıca Dünya tıp literatüründe kartal gözü refractive cerrahisi diye bir terim ve ameliyat yöntemi bulunmamaktadır.İnsanın kartal gibi görmeye ihtiyacı var mıdır? Yüksek kapasitede görmesi gerektiğinde bunu başarabilir mi?Allah insana akıl vermiştir .Elektron mikroskobu Almanlar tarafından keşfedilmiştir ,bakterilerden küçük virüsleri 7000 defa daha büyütür ,virüslerin büyüklüğü milimetrenin binde biri kadardır ,teleskoplarla bu evrendeki milyarca galaksiyi keşfetmekteyiz.Bir kartal bunları görebilir mi? İnsanlar uçaklarla, jetlerle saatte 1000-3000 km sürat yapmaktadır.Bir kartal bu sürate ulaşabilir mi?İnsan retinasında 10/10 dan yüksek görmeyi yani 20/10, 25/10 oranında görmeyi sağlayan bölgeler vardır.Korneadaki aberasyonlar giderildiğinde bu görme kapasitesi 100/100 artırılabilir.Peki bunun kalıcılığı ,sürekliliği ne kadar olacaktır? Göz içi lensinde meydana gelen sürekli değişimler ,  aberasyonlar(sapınç) için yapılan düzeltmeleri direkt etkilemektedir. Uzun erimde kalıcı olması  mümkün değildir .Bu urdum asla göz ardı edilemez. İnsanın görme kapasitesi ne kadar artırılırsa artırılsın bir kartalın görme kapasitesine ulaşması mümkün değildir,bunu kimse iddia edemez. Kartal gözü reklamize , çirkin ve etik dışı pazarlama örneğidir .Bu söylem ametropların beklentilerini yükseltmektedir .İnsanın görme kapasitesinin yükseltilmesinin kime ne yararı olacaktır? Belki görmesi %50 olan birinin %100 ‘e ulaşması kabul edilebilir durumdur.Peki görme kapasitesinin yükseltilmesi etik midir?Doğanın dengelerinin değiştirilmesi doğru mudur?Ayrıca tartışılması gerekli bir konu da budur. Amerika da jet pilotları üzerinde bu araştırmalar deneniyor,görmesi yüzde yüz artmış(10/10) pilotların , görmesi 6/10 olan pilotlara göre  siferik aberasyon ve koma durumlarının daha fazla olduğu gözlenmiştir.Peki aberasyonlar düzeltilmekle acaba doğrumu yapılıyor? Bu da tartışılmalıdır.Gözler kurbağa gözü gibi düzleştirilerek aberasyonlar daha da artırılmıyor mu?Şimdi de bütün bunların elimine  edilmesi için asiferik kornea şekillendirilmesi, teknolojiler için hedef haline gelmiş durumdadır. Wavefront teknolojisi, sadece aberasyonu fazla olan gözlerde kullanılmalıdır.Her gözlük kullanıcısı için uygun değildir. LASIK  AMELİYATI olanlar, halen  ABD’de yüksek irtifa pilotu olamamaktadırlar.Çünkü korneaları normale göre incelmektedir.Yapısal sağlamlığı azalmaktadır.
Society/Institute/Associationtoplum birlik enstitü	Bu terimler ticaretleşmiş Refraktif Dünyasındaki anlamsız terimlerdir . Çoğu refraktif cerrah kendi özel kliniklerine “ institute” Enstitü terimini dahil eder. Bu para kazanma operasyonlarında, hiçbiri bilimsel olarak devam eden araştırma yoktur . Bu gibi başlıklara aldanmamak gerekir.
“None of my Patients has ever had glare after Lasik”Benim lasik işlemi yaptığım hastaların hiç birinde glare parlak ışığa hassasiyet oluşmadı görülmedi	Refraktif cerrahlar  operasyon sonrası gözlenen problemli ametropların  şikayetlerini “hastalık hastası” yada “ kuruntu” ürünüymüş gibi başlarından savmakta, reklamlarında  şikayet oranının %0 olduğunu iddia etmektedirler.Oluşturulan gerft sırasında kornea sinirleri kesildiği için LASİK sonrası hemen her gözde kuruluk oluşmaktadır. 6 ay ile 2 sene içinde bu sinirlerin önemli bir kısmı rejenere olur ( yeniden oluşur ) .Bu  nedenle kuruluk azalır yada  tamamen geçer.Gözdeki  bu kuruluk kalıcı da olabilir Gözyaşının görevleri , Göz yüzeyini nemlendirmek , kuruluğun vereceği hasarı engellemek ve mikroskobik olarak pürüzsüz olamayan göz yüzeyini pürüzsüz, optik bir yüzey yapmaktır.Ayrıca gözün kornea bölümüne, ihtiyaç duyduğu oksijen ve diğer besinleri sağlamak, gözü bakterilerden ve enfeksiyonlardan korumak da göz yaşının görevidir.Göz kuruluğu şikayeti olanlarda; düşük kontrasta  (gece, sisli havada vs) araç kullanma ve gece  görmede zorluk gibi problemler ortaya çıkar.Gece görüş gündüz görüşe göre daha düşüktür.Tıraşlamadan kaynaklanan diğer sorun ise ışık yansımalarıdır.  Gece gözbebeği genişlediği için tıraşlama çapı gözbebeği genişliğinden daha küçük kalacak çaptaysa kenarlara çarpan ışıklar yansıma yapar ve gece  göz kamaşmaları meydana gelir. Yeni nesil cihazlar tıraşlamanın daha da geniş çaplarda yapılmasına müsaade ettiğinden, bu problemlerle daha az karşılaşılmaya başlanmıştır. Fakat bazı kurumlar bu durumu ‘gece görüşünüz mükemmelleşecek’ gibi yanlış yönlendirmeler yapmaktadır. Kimsenin gece görüşü bu teknolojiler tarafından mükemmelleştirilememektedir.”Gece görüşünüz mükemmelleşecek” gibi yanlış yönlendirmeler yapılmaktadır. Kimsenin gece görüşü bu teknolojiler tarafından mükemmelleştirilememektedir.Bu işlemden sonra hastaların %11,7 si gece araç kullanmada problem yaşamaktadır.Bu belirtiler zamanla azalabilir  ancak bazı hastaların pahalı bir göz damlası kullanmaları veya gece araç kullanırken gözlük takmaları gerekebilir. Loş ışıklı ortamlarda her 50 hastadan birinde bu problemler görülür
(LasikTreatment)lasik tedavisi	Tedavi terimi genellikle bir hastalık ve sakatlığın iyileştirilmesi, onarılması anlamına gelir Lasik karara bağlı, kozmetik(estetik) güzelleşme amaçlı bir cerrahidir. Sağlam, saydam ve şeffaf  göze uygulanan geri dönüşümü olmayan cerrahi bir girişimdir. Gözde bir refraksiyon kusurunu hastalık olarak tanımlayamayız , Doktorlar hastaları korkutup kaçıran Lasik ameliyatları teriminden ziyade kulağa sanki ona gerçekten ihtiyacınız varmış gibi gelen  lasik tedavisi terimini kullanmayı tercih ederler .Bugün -nispeten- güvenilir bulunan ameliyat sınırları vardır. Ancak gerçek ameliyat sınırları hekimin ve hastanın belirleyeceği sınırlardır : Çünkü bu bir kozmetik ameliyattır : Endikasyon tıbbi değil , kozmetiktir. Gerçek tıbbi endikasyon, yapılan ameliyatların içinde ufak bir kısmı oluşturur. Ametroplar “Hasta” olarak tanımlanmakta,  potansiyel müşteri VE TÜKETİCİ gözüyle bakılmaktadır .Sağlam bir organdaki kusuru gidermek için yapılan ameliyat,tedavi olarak tanımlanamaz. Sosyal güvenlik kurumları,” hastalıkların” tedavisinde ödeme yapmalı,estetik güzelleştirme amaçlı olan bu ameliyatların ödemesini yapmamalıdır .Tedavi, bir hastalığın iyileştirilmesine denir .Göz kusuru hastalık değildir Sağlam göze yapılan estetik ameliyata, üstelik sonuçları kesin olmadığı halde neden ödeme yapılır? Anlaşılır değildir.Maalesef , Cerrahpaşa Tip Fakültesi Göz Hastalıkları kliniğinde, Beyoğlu Devlet Hastanesinde ve SSK Okmeydanı Hastanesinde yıllardır bu cerrahi işlem  yapılmakta emekli Sandığı tarafından da bedeli ödenmektedir .Bunların hesabını kim verecektir?Yapılan bu ödemelerin geri dönüşümü nasıl sağlanacaktır? Bu teknolojiyi ”ihtiyaç “diye toplumlara dayatan ve üreten ABD ‘de özel sağlık sigorta sistemi bulunmasına rağmen lazer cerrahisi için hiç bir ödeme yapılmamaktadır.Avrupa ülkelerinde de sosyal güvenlik kurumları tarafından böyle bir ödeme yapılması söz konusu değildirLASIK/LASEK AMELİYATLARI ESTETİK,KOZMETİK BİR CERRAHİ GİRİŞİMDİRBU BAŞLIĞI TEYİT EDEN BELGE AŞAĞIDADIRT.C SAĞLIK BAKANLIĞI Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü SAYI:B100THG010012/0314-1 Sn:Taylan KÜÇÜKER Sivas fenni Gözlükçüler Derneği Bşk Yrd. 2005 yılı Bütçe Uygulama Talimatında yer alan 617.260 kod nolu LASE/LASIK isimli işlemin gelişmekte olduğu ,sağlam göze uygulanan geri dönüşümü olmayan bir cerrahi yöntem olduğu ,katarakt siksini artırdığı,kuru göz oluşmasına neden olduğu gibi risklerinin olduğundan bahisle bu işlem ,bedelinin geri ödeme kuruluşları tarafından ödenmemesi  gerektiği bildirilen ilgide kayıtlı dilekçeniz incelendi . Konu ile ilgili gerekli inceleme yapılmış olup “LASEK/LASIK”1 İSİMLİ İŞLEMLERİN KİŞİNİN KENDİ TAKDİRİ VE KOZMETİK AMACI İLE OLMAYA KARAR VERDİĞİ BİR AMELİYAT OLDUĞU  VE EXIMER LASER AMELİYATININ GÖZLÜKTEN KURTULMA AMACIYLA SAĞLIK AÇISINDAN YAPILMA MECBURİYETİNİN BULUNMADIĞI HUSUSUNU BİLGİLERİNİZE RİCA EDERİM Hüseyin BÜYÜKAYIKÇI Bakan a. Genel  Müdür Yardımcısı

Bütün bu umutlara karşın şu anda geldiğimiz nokta henüz bu beklentileri karşılamaktan çok uzaktadır. Öncelikle göz yaşayan, dinamik bir dokudur, her an yaşlanmakta ve değişime uğramaktadır. Yani tespit edilen tüm sapmalar sadece o an için geçerlidir.Görme öyle dinamik bir olaydır ki retinadaki görme hücrelerinin yoğunluğunun saniyede 24 kez değiştiği gösterilmektedir. http://www.venividi.com.tr/index.asp?content=gmidibixi1ipixikg8&makaleID=34&currentPage=.

Lazer koplikasyonlarında ,buzdağının görünen kısmını biliyoruz. Fakat altta ne var henüz haberimiz yoktur.Lasik cerrahisi risksiz hatasız kusursuz değildir.Hiç kimse riskleri tam olarak söylemez,her zaman mükemmel aday olduğunuz.söylenir. Günümüzde hangi teknoloji kullanılırsa kullanılsın ;hiçbir refraktif cerrahi işlemi,  gözlüğü tamamen elimine edememektedir.Lasik tekrarlansa da  hiç bir refraktif cerrahi işlem miyop inin ilerlemesine engel değildir.Epitel yürümesi ve kornea erimesi en önemli ve ciddi komplikasyon olma özelliğini sürdürmektedir.

Hiçbir göz hekimi gözlerinizde geri dönüşümü olmayan riskler olabileceğini söylemez. işleme hevesiniz bilgi eksikliğinden kaynaklanıyor tehlikelerini bilirseniz sorunun gözlerinizde değil bilgisizliğinizin istismar edildiğini göreceksiniz, Gözlerinize lazer cerrahi işlemi yaptırmaya ani karar vermeyin; Gözünüzle kumar oynamayın.

Bilgilendirme ve onay formlarını bir iki gün önce alınız, mutlaka okuyunuz, imzaladığınız belgenin, ve ödediğiniz ücretin faturasını  mutlaka alınız, ne yazık ki bizdeki onay ve bilgilendirme formlar çok seyrek olsa da  ,ektazi ve körlükten bahsedilmez.

Sivil toplum örgütü yöneticisi ve bir eğitimci olarak bizlerin en önemli görevlerinden biri de toplumun göz ve görme sağlığının korunması ve devamlılığının sağlanmasıdır. Yapılan reklamları ve uygulamaları izleyerek , bilimsel gerçeklerin halkımıza,sosyal güvenlik kurumlarımıza, tüm açıklığı ile anlatılması ve sunulmasıdır.Ayrıca 5193 sayılı yeni kanunumuz bu görevi bizlere vermektedir..Unutmayınız ki refraksiyon kusuru insanın en yakın dostu,arkadaşıdır.İnsan dostundan, arkadaşından kurtulabilir mi?Gözlük atılacak bir sağlık gereci değil,kültürün çağdaşlığın sembolüdür.Bunun içindir ki çağdaş batı ülkelerinde gözlük kullanma oranı %55  Türkiye’mizde %13 dür.

 

Kaynaklar

Uz DR. Bülent SAVRAN (Adana Adli Tıp Grup Başkanlığı)(bilim ve Ütopya Temmuz 2000)

www.lasik.info.center

 

Derleyen ve Yazan: Taylan KÜÇÜKER