Türkiye’nin bağımsızlık mücadelesinde Büyük Millet Meclisi (TBMM), milletin iradesini temsil eden ve yeni devletin temellerini atan en önemli kurumlardan biri oldu.
Mustafa Kemal Atatürk, milli mücadelenin sürdürülebilmesi için Ankara’da bir milli meclisin kurulması gerektiğine inanıyordu. Bu amaçla, TBMM’nin açılacağı duyuru 19 Mart 1920’de valiliklere ve kolordu komutanlıklarına iletildi. Ardından Anadolu’da seçimler hızla başlatıldı ve Meclis-i Mebusan’dan gelecek 86 mebus Ankara’ya ulaştı.
10 Nisan 1920’de milletvekillerinin çoğu Ankara’da toplandı. Meclisin toplanacağı salona bir kürsü yapıldı, fakat oturacak sıra yoktu; Öğretmen Okulu’nun uygulama okulundan öğrenci sıraları getirildi. O dönemde Ankara’da elektrik olmadığı için kahvehanelerden alınan bir petrol lambası salona asıldı, ortasına ise odun yakılan bir soba kuruldu. Meclis kürsüsünün üzerine, zafer kazanılıncaya kadar kalmak üzere siyah bir örtü serildi.
23 Nisan 1920 Cuma günü, Ankaralılar Hacıbayram Camii’nde namazlarını kıldı. Namazın ardından büyük bir kalabalık Meclis’e doğru yürüdü. Alay Meclis’in önünde durdu; dua okundu ve iki kurban kesildikten sonra milletvekilleri Meclis’e giriş yaptı. Bu törensel açılışın ardından milletvekilleri yeminlerini etti. İlk toplantıya 338 milletvekilinden yalnızca 115’i katılabilmişti. Sinop Milletvekili Şerif Bey geçici başkanlığa seçildi ve bir konuşma yaptı. Daha sonra Ankara Milletvekili Mustafa Kemal Paşa, ülkenin genel durumu hakkında bilgi verdi ve bu etkileyici konuşmasıyla büyük sempati topladı.
İlk TBMM ve Hükûmetin Kuruluşu
Büyük Millet Meclisi’nin başkanlığına Mustafa Kemal Paşa seçildi. Aynı zamanda yeni hükümetin de başkanı olan Mustafa Kemal, milletin egemenliğini temsil eden bu Meclis’in Kurucu Meclis olarak olağanüstü yetkilerle donatıldığını vurguladı. TBMM açıldıktan sonra ilk kabineyi Mareşal Fevzi Çakmak kurdu ve Vekiller Heyeti (Bakanlar Kurulu) görevine başladı. Milletvekilleri, millet yolunda canla başla çalışarak Türk milletine yararlı hizmetlerde bulundular.
TBMM’nin Kuruluş Amacı
-
Vatanın bütünlüğünü ve milletin bağımsızlığını sağlamak.
-
Yurdu işgalden kurtarmak ve milleti bir araya getirmek.
-
Millet adına karar verecek bir organ oluşturmak; TBMM yasama ve yürütme yetkilerine sahiptir (güçler birliği ilkesi).
-
TBMM’nin üstünde başka bir kuvvet yoktur.
-
Hükûmet kurmak ve yönetimde sürekliliği sağlamak.
-
Saltanat ve halife, Meclis tarafından belirlenecek ve gerekli yasal düzenlemeler yapılacaktır.
İlk TBMM Döneminde Gerçekleştirilen Başlıca Faaliyetler
-
Hıyanet-i Vataniye Kanunu’nun çıkarılması.
-
İstiklâl Mahkemeleri’nin kurulması.
-
İsyanların bastırılması ve Batı Anadolu’da düzenli ordunun kurulması.
-
Doğu, Güney ve Batı cephelerindeki zaferlerle Anadolu’nun işgalden kurtarılması.
-
1921 Anayasası ve İstiklâl Marşı’nın kabul edilmesi.
-
Saltanatın kaldırılması ve Mudanya Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması.
-
Lozan görüşmelerinin başlatılması.
-
Düzenli orduya geçişin sağlanması.
TBMM’nin açılması, 23 Nisan Ulusal Egemenlik Bayramı ile taçlandırıldı. Başlangıçta 23 Nisan–30 Nisan haftası Çocuk Haftası olarak kutlanıyordu; 1935’ten itibaren bu iki kutlama “Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı” adı altında birleştirilerek coşkuyla kutlanmaya devam etti.
