Güneş Gözlüğü/ Turgut ÇAKAR

Gözümüz doğası gereği en korunaklı organlarımızdan biridir. Kafatası kemiğinin yanı sıra orbita boşluğunu çevreleyen ikinci bir kemik tarafından da korunur.

İris, göze gelen ışık miktarının ayarlanmasını sağladığı gibi zararlı ışınların absorbe edilmesinde de önemli rol oynar. Gün içinde maruz kaldığımız ışık farklılıklar içerir. Şöyle ki:

Görünür ışık, insan gözünün ışık veya renk olarak algıladığı aralığa denk gelen elektromanyetik enerjidir. Beyaz ışık, bir prizmadan geçirildiğinde bileşenleri olan diğer dalga boylarına ayrılabilir. Her dalga boyu farklı bir frekansa sahiptir ve göz tarafından farklı bir renk olarak algılanır.

Mor ötesi (UV) ışınımın dalga boyu görünür ışıktan daha kısadır. UV ışınımı görünür ışıktan daha enerjik olduğu için insan vücudunda kalıcı ve zararlı etkenlere neden olur.

Yıllar boyu aynı saatte aynı güzergâhta giden kamyon şoförünün yüzünün güneşte kalan kısmı yıpranmışken, diğer tarafı son derece sağlıklı görünmektedir. 

Zararlı ışınların tehlikeli boyutta olanlarının atmosferde ozon tabakası tarafından filtre edilmesine rağmen dünyamıza ulaşan kısımı bizleri etkilemeye yeter.

Gözlük, tarih boyunca önemli kabul edilen buluşlar içinde kendine yer edinmiş bir araçtır. Sanayinin gelişmesi ve insanlığın çevreye verdiği zararlardan dolayı ozon tabakasındaki incelme güneş ışınlarının daha fazla gelmesinin engelini zayıflatmış, bu durum güneş gözlüğünün daha da önemli bir sağlık gereci olmasına neden olmuştur. Refraksiyon kusurlarını giderilmesi için kullanılan optik bir gözlüğün seçimi ne kadar önemli ise güneş gözlüğü seçimi de bir o kadar önemlidir. Güneş gözlüğü alırken dikkat edilmesi gereken öncelikli hususlar şunlardır:

• Gözlük, kullanıcının yüzünün anatomik yapısına uygun olmalı.
• Sosyokültürel durumuna uygun olmalı.
• Kullanım amacına uygun olmalı. (yumuşak burunluk ve esnek kasa gibi.)
• Yapılan spor ve o aktivitelerde kullanılan yardımcı aparatlar için uygun olmalı. ( kask kullanımı gereken sporlar gibi.)
• Kullanılan gözlük ne kadar sağlıklı olursa olsun özellikle güneş ışınlarının dik geldiği öğlen saatlerinde mutlaka şapka da kullanılmalıdır.

Çerçeve seçimi ve önemi hakkında yukarıdaki satırlarda değinmiştik. İyi bir seçim ve gerekli ayarlamalar yapılmamış bir gözlük kullanmak yaşam kalitesini olumsuz etkiler.
Bu aşamada optisyenle mutlaka konuşmalı, onun önerilerini dikkate almak gereklidir.
Optisyen, gözlük önerirken:
• Çerçevenin kaş üstüne çok taşıp alını tamamen kapatacak kadar veya yanaklara değecek kadar büyük olmamasına özen gösterecek.
• Çerçevenin gözden uzak veya yanak eğiminin standartlar dışında olamamasını dikkate alacak.
• İki göz bebeği arasındaki mesafeyi dikkate alarak bombe ve büyüklüğün önemini vurgulayacak.
• Kullanıcının plastik veya metal alerjisi olup olmadığını öğrenip, mesleki bilgilerini kullanarak yardımcı olacaktır.

Bir güneş gözlüğü, sadece çok pahalı, çok koyu renkli veya ünlü bir marka olduğu için iyi bir gözlük değildir. İyi bir gözlüğün taşıması gereken koşullar değişkendir, ihtiyaca göre değişecektir. İhtiyaç belirlenerek kullanım amacı optisyen ile paylaşılmalıdır. Böylece en verimli sonuca varılabilir.

Sadece imaj için yapılmış bir gözlük UV ışınlarını absorbe etmiyorsa gözün savunma mekanizmasını da devre dışı bırakacağı için fayda vermediği gibi zarar verecektir.

İhtiyaç ve kullanım amaçlarına göre güneş gözlüğü seçiminde dikkate alınması gereken unsurları şöyle sıralayabiliriz:

Sürekli iç ve dış mekân çalışanlarında degrade cam önerilebilir.

Işık geçirgenliği çok düşük olan güneş camlar (çok koyu renkli) araç kullanırken uygun bir gözlük değildir. Görme kalitesini oldukça düşüreceğinden kazalara neden olabilir.

Sarı renkli camlar kontrast artırıcı özelliğe sahip oldukları için, avcılık, atıcılık, kayak, sisli ve yoğun bulutlu havalarda kullanılır. Bu nedenledir ki sürücüler kadar denizciler için de koyu güneş gözlüğü ve polarize camların yanı sıra sarı camlı gözlükler de kullanılır.
Gece araç kullanırken asla renkli cam kullanılmamalıdır. Bu kural sarı camlar içinde geçerlidir. Işık geçirgenliği oldukça yüksek. AR kaplamalı ve Temiz gözlük kullanılmalıdır.

Uzun süreli ve açık alanda güneşte kalanlar için ışık geçirgenliği çok az olan koyu renkli güneş gözlükleri kullanılmalıdır. Bu gözlükler koyu renkli oldukları için arkadan gelen ışık geçmeyip parlak yüzeyde yansıma yapacaktır. Bu gözlüklerde camların arka yüzeyine AR kaplama yapılabilir.

Polarize cam: fotoğrafçılık ve kamera çekimlerinde yüzeydeki yansımaları engellemek için kullanılan bir filtredir. Gözlükçülükte güneş gözlüklerinde aynı amaç için kullanılmaktadır. İyi bir güneş gözlüğünün sahip olması gereken yeteri kadar renkli ve UV absorbasyonunun olmasıdır. Polarizasyon, yansımaları engellediği için artı bir değere sahiptir. Araç kullanırken yol, yol çizgileri ve tabelaları daha net görmeyi sağlar. Balıkçı, denizciler ve kış sporları yapanlar için de tercih nedenidir.

Spor yaparken gerek başarı gerekse kazaların en önemli nedenlerinden bir kaliteli görüştür. Kar, güneş ışınlarının nerdeyse %80’nini geri yansıtır. Bu nedenle dağcılar ve kayakçılar için aynalı güneş gözlükleri önerilir. Golf sporunu yapanlar, derinlik algısını bozmayacak filtreli özel camları kullanmalıdır.

Refraksiyon kusuru olan ve güneş koruması isteniyorsa, seçilecek gözlük çerçevesi, diyoptri ve işareti ( – minus + plus özelliğini) dikkate alınmalıdır. Orta ve kenar kalınlıkları, optik merkez ve desantrasyon hesaplamaları ve Pd ölçüsü bir kez daha önem kazanmış olacaktır. Bu konularda optisyenin önerileri dinlenmelidir.

Optik Transition lensler, güneş gözlüğü kadar koyulaşıp hızla açılabilirler. Her diyoptri ve (-+) özellikte camın tüm yüzeyinde aynı oranda renk dağılımı sağlanır. Hızlı koyulaşma, açılma ve tüm optik özelliklere sahip bir lens olarak, güneş gözlüğünü yanında taşımak ve her seferinde görme gözlüğü ile değiştirmek istemeyenlerce tercih edilirler.

Yaşam kaynağımız olan güneş aynı zamanda sağlığımızı tehdit etmektedir. Güneşi ve ondan gelen ışınları en doğru şekilde yönetebilmek için optisyenlerin üzerine düşen görev güneş gözlüğü verirken tüm bu unsurları ele alarak kullanıcının en doğru seçimi yapabilmesi için yardımcı olmaktadır.

Bilgi, doğruya götüren yoldur.

Uzman Öğretici Turgut ÇAKAR
Acıbadem Üniversitesi
SHMYO Optisyenlik Programı

http://www.optikgazete.com/gundem/surucu-ve-sporcular-icin-ozel-gozlukler-h2554.html

http://tr.depositphotos.com/37882391/stock-photo-buddhist-monk.html

http://drdevrimelmas.blogspot.com.tr/2011/08/kaz-ayag-krsklg-tedavisi.html
http://www.akayoptik.com.tr/index.php/teknik-bilgiler

 http://www.zeiss.com.tr/vision-care/tr_tr/better-vision/goermeyi-anlamak/sizin-icin-zeiss-tarafndan-ueretilen-camlar-ve-coezuemler/sporcular-icin-daha-iyi-goerme.html

http://www.incelerim.com/wp-content/uploads/%C5%9Fapka.jpg

http://www.cem-fa.com/cemfa/makalelerimiz/gecearac.html